De stengelloze sleutelbloem is een bijzondere plant. Deze karakteristieke voorjaarsbloeier uit het dal van de Drentsche Aa is zeer zeldzaam geworden. Met het herstelproject 'sleutel tot succes' wordt als sinds 2012 geprobeerd de plant in Drenthe te behouden.

In Nederland is Drenthe de enige provincie waar de stengelloze sleutelbloem inheems is. Zes jaar geleden liet de provincie Drenthe weten dat er nog maar drie vindplaatsen met enkele planten restten. En dat terwijl zo'n vijftig jaar geleden de plant nog talrijk was in het Drentsche Aa-gebied. Het kleurde er in de lente letterlijk geel van de bloemen. De plant werd uitgestoken om voor een gulden op de markt te verkopen of om in de eigen tuin neer te zetten. Samen met grote veranderingen van het landschap nam de soort steeds meer af. En met uiteindelijk nog slechts drie groeiplekken, die ook nog eens ver uit elkaar lagen, zou de plant uit Drenthe verdwijnen.

Reddingsplan

Daarom kwam er een reddingsplan. Sinds 2012 werken verschillende organisaties (provincie Drenthe, Staatsbosbeheer, Werkgroep Florakartering Drenthe, diverse gemeentes en Science4Nature) samen om de zeldzame plant van de ondergang te redden. Er werd zaad verzameld dat op nauwkeurig geselecteerde plekken werd uitgezaaid.

"Er waren drie populaties, met acht tot tien planten, en dat is natuurlijk heel klein. Wil je overleven, dan moet je wel een hoger aantal planten hebben. Nu zijn er tien plekken waar de stengelloze sleutelbloem groeit", zegt Sheila Luijten, onderzoeker bij Science4Nature. "Maar het is lastig om het meteen een succes te noemen. De tijd moet het uitwijzen. Het is wel een succes dat de planten tot bloei zijn gekomen en dat de zaden zijn uitgekomen, maar de populatie moet uit zichzelf gaan groeien. Of dat gaat gebeuren is niet zo makkelijk te zeggen: in deze plant zitten eigenschappen verborgen en die communiceren met de omgeving, met de lokale omstandigheden."

Bestuiving

Een voorbeeld is de wisselwerking met insecten. Luijten legt uit dat voor de bestuiving de plant afhankelijk is van insecten met een lange tong, de gewone sachembij of de tuinhommel bijvoorbeeld. Als die er niet of niet genoeg zijn, dan wordt het lastig om de populatie levensvatbaar te maken. En als wandelaars van het pad gaan en over de kiemplantjes heen walsen, zoals eerder is gebeurd, schiet het ook niet zo op.

Luijten: "Bovendien moet deze plant kruisbestuiven. De stengelloze sleutelbloem heeft twee bloemtypen ontwikkeld; die staan ieder op een afzonderlijke plant, zodat ze kruisbestuiven. Maar als populaties kleiner worden, kan er een probleem optreden als een van die kruisingstypen wegvalt. Dat is in Drenthe ook gebeurd." Om die reden is het ook nodig om de populaties verder op weg te helpen door te zorgen dat er meer planten bij komen. "Maar het is pas een succes als de populatie zichzelf in stand kan houden", aldus Luijten.

Lees ook:

• Nieuwe toekomst voor de lange zonnedauw