In september start Landschapsbeheer Drenthe met een cursus beheer van begraafplaatsen. De cursus vindt plaats in het kader van het project Noordergraf van de Rijksuniversiteit Groningen en Erfgoed Partners.

Het project wil het behoud en beheer van kerkhoven en begraafplaatsen stimuleren en verbeteren.

"Er zijn veel oude begraafplaatsen die niet meer gebruikt worden. Als we niks doen, dan vervalt het helemaal en dat zou erg jammer zijn," vertelt Anja Verbers van Landschapsbeheer Drenthe. Daarom worden vrijwilligers opgeleid om begraafplaatsen te beheren en zo het verval tegen te gaan. 

Inhoud cursus
In de cursus komt de begraafplaats in de volle breedte aan bod. Experts bespreken cultuurhistorische en juridische aspecten, maar ook het fysieke onderhoud van de graven en het groenbeheer. De cursus wordt in drie verschillende gemeenten gegeven, op twee cursusdagen.

Lees ook: Inzet vrijwilligers om grafcultuur in Noord-Nederland te behouden​

Treurbeuk
Verbers komt regelmatig op begraafplaatsen in de provincie en ziet daar bijzondere natuur. "Op de begraafplaats in Gieten staat een prachtige treurbeuk van misschien wel vijfentwintig meter in doorsnede. De grond onder die boom is anders en het lijkt alsof de graven die daar liggen minder snel vervallen."

Grasklokjes
"Bij het Drouwenerveld ligt een heel kleine begraafplaats op een zandbult. Daar groeien grasklokjes rondom een aantal graven." Het grasklokje is een vaste plant uit de klokjesfamilie en komt vooral voor op zandgronden. De plant is niet wettelijk beschermd maar gaat wel in aantal achteruit.

Korstmossen
"Met name op plekken waar bomen staan, komt er meer mos voor in de ondergroei. Een voorbeeld is de begraafplaats in Gasselternijveen waar je soms wel vijf verschillende soorten korstmos op één graf ziet." De aanwezigheid van korstmossen is een teken van schone lucht.

Lees ook: Mosonderzoek op hunebedden wijst uit: Drentse lucht steeds viezer

Bijzondere biotoop
"Vaak zijn begraafplaatsen bijzondere biotopen. Er zijn in het verleden verschillende steensoorten gebruikt en er zit verschillend materiaal in de bodem en op de paden, waardoor veel variatie in een klein gebied ontstaat. Hierdoor neemt de biodiversiteit toe."

Al dit groen zorgt soms echter ook voor problemen. "Mossen zoeken zwakke plekken op in de stenen en drukken zo de boel uit elkaar. Het is dan zaak ze voorzichtig te verwijderen. Al kan dat niet altijd, omdat sommige mossen en korstmossen beschermd zijn."

Onderhoud
Ook oude bomen die hun beste tijd gehad hebben, zorgen soms voor overlast. "Takken die vallen kunnen schade veroorzaken aan de graven. Maar ook opslag van berken of esdoorns moet op tijd verwijderd worden. Anders drukken de bomen de graven omhoog of laten ze steles (staande stenen, red.) omvallen."

Het is volgens Verbers van belang goed na te denken over het onderhoud van een begraafplaats. "Denk op tijd na over de vervanging van oude bomen en plant alvast jonge exemplaren. En denk na over het gereedschap dat je gebruikt. Misschien kun je beter wat fijner materiaal gebruiken en de dingen in twee keer doen."

Andere houding
Verbers ziet wel wat in een andere houding ten opzichte van begraafplaatsen. "Vaak is het idee dat het er netjes en verzorgd uit moet zien. Maar onregelmatigheden in het terrein dragen juist bij aan de variatie. Het hoeft niet alleen strak en glad. Ecologisch beheer dat gericht is op gefaseerd werken en het in stand houden van de biodiversiteit is ook goed mogelijk."

Meer informatie
Heb je interesse in de cursus? Neem dan deel aan de twee lezingen die voorafgaand aan de cursus plaatsvinden. De lezingen geven inzicht in de geschiedenis van begraafplaatsen en graven en de juridische aspecten van (individuele) graven.

Door: Marike Goossens