De eerste koude dagen van het nieuwe jaar associeer je niet meteen met vlinders. Toch is ook in januari genoeg te doen op vlindervlak. Zo liet vorig jaar januari de eerste kolibrievlinder zich weer zien en zou je zomaar een citroenvlinder kunnen spotten.

Vlinders komen op verschillende manieren de winter door. Zodra het in september en oktober kouder wordt, gaan vlinders in winterrust. Ze zitten het seizoen uit als eitje, rups of pop. Sommige vlinders overleven de winter als vlinder.

Vlinders in de kou

Om het tot de lente te redden, hebben die laatste vlinders een beschut plekje nodig. Ze gaan in een soort winterslaap en verbergen zich op zolder, in een schuurtje, in een holle boom of tussen restjes bladeren. De kleine vos, de dagpauwoog, de gehakkelde aurelia en de citroenvlinder komen op deze manier het winterseizoen door.

Vooral de citroenvlinder is een bikkel. Hij hangt aan een blad of tak en overleeft temperaturen tot onder het vriespunt. Als het warmer is, kan het zijn dat de vlinder van overwinterplek verwisselt. In deze periode kun je dus citroenvlinders zien vliegen.

Zodra de temperatuur stijgt en de lente in de verte in aantocht is, zijn deze overwinteraars de eerste vlinders die je ziet vliegen.

Trekvlinders

Sommige vlinders vinden de Nederlandse winters echt te koud. In het najaar vliegen zij naar Zuid-Europa en Noord-Afrika waar ze van warmer weer genieten dan hier. Net als trekvogels leggen deze vlinders duizenden kilometers af op zoek naar een beetje warmte. De atalanta en distelvlinder zijn voorbeelden van zulke trekvlinders. Vanaf mei komen ze naar ons land om eitjes te leggen.

Kolibrievlinder

Vandaag precies een jaar geleden werd de eerste kolibrievlinder van het jaar waargenomen. De kolibrievlinder is zo'n trekvlinder die normaal gesproken in Zuid-Europa overwintert maar volgens de Vlinderstichting lijkt het erop dat steeds meer dieren een poging wagen om hier te overwinteren. Als de winter maar zacht genoeg is kan dat ook wel, zolang het kwik maar niet onder de min tien graden zakt. Het is nog even afwachten wanneer de eerste kolibrievlinder van dit jaar zich laat zien.

Overwinteren als ei, rups of pop

De sleedoornpage is een vlinder die als ei overwintert. De vlinder zelf laat zich weinig zien maar de eitjes zijn wel te vinden, zeker door vlinderliefhebbers die ze tellen om een indruk te krijgen van de omvang van de populatie. De eitjes zijn klein, zo'n anderhalve millimeter, licht van kleur en zitten in de oksels van takjes en doorns van de sleedoorn.

Het oranje zandoogje en het koevinkje overwinteren als rups. De rupsen van de eerste soort eten vooral overdag. Ze verschuilen zich vanaf eind oktober in een graspol en brengen zo de winter door. In de lente eten ze pas weer verder. De rupsen van de tweede soort eten juist 's nachts. Ze verschuilen zich ook in een graspol maar eten verder bij zacht weer.

Het klein koolwitje, oranjetipje en bont zandoogje overwinteren als pop. Een pop kan niets en moet daarom goed verstopt worden. Ze hangen tussen planten of liggen op de grond. Een temperatuur tot min vijf graden kan de pop waarschijnlijk wel aan.

Januari vlindermaand

Om alvast in de stemming te komen en als tegenhanger voor het grijze weer buiten, kun je je op Twitter tegoed doen aan prachtig kleurrijke foto's en filmpjes van allerlei soorten vlinders. Het initiatief is van natuurfotografe Nathalie Nauta. Je kunt natuurlijk ook eigen materiaal delen, gebruik dan de #januarivlindermaand.

Zie je al vlinders vliegen deze maand, dan kun je dat doorgeven via de website van Waarneming.nl.

Lees ook:

• De soort van de maand: de sleedoorn is de thuishaven van de sleedoornpage
• Zachte winter niet zonder risico voor vlinders
• Eerste kolibrievlinder van het jaar in Drenthe gezien