-
De uitkijktoren in De Onlanden overziet een steeds natter landschap (Rechten: RTV Drenthe)
De Onlanden zijn natuurgebied en waterberging in één. De opvangcapaciteit wordt uitgebreid van 7,5 naar 12,7 miljoen kubieke meter water.
Waterschap Noorderzijlvest heeft drie manieren waarop dit aangepakt kan worden, laten onderzoeken. De meest natuurvriendelijke en goedkoopste variant gaat uitgevoerd worden. De werkzaamheden starten waarschijnlijk in 2025.
Waarom is het nodig de opvangcapaciteit te vergroten?
Het gebied is al belangrijk als waterberging, maar uit berekeningen van Waterschap Noorderzijlvest blijkt dat nog meer ruimte voor water nodig is. "We hebben te maken met klimaatverandering", aldus Marieke van Leeuwen, projectleider bij het waterschap. "We verwachten meer weersextremen, meer droogte en meer regen in de toekomst. Daarom willen we dat in De Onlanden meer water vastgehouden kan worden."
Het verhaal van De Onlanden begon op 4 januari 2012 toen twee noordwesterstormen en een verzadigde bodem door veel regen in de voorgaande maand voor hoog water zorgden. Het noorden van Nederland dreigde onder te lopen. "In één dag is alles klaargemaakt zodat het water hier in het gebied gelaten kon worden," aldus Wim van Boekel, destijds drijvende kracht achter Stichting Natuurbelang De Onlanden. "Dat was de bliksemstart van De Onlanden."
Hoe is dit plan tot stand gekomen?
"Toen we in 2019 onze plannen aankondigden om extra waterberging te realiseren in dit gebied, bleek dat verschillende partijen anders tegen die belangen aankeken", aldus Van Leeuwen. "We hebben toen de tijd genomen om met elkaar in gesprek te gaan. We hebben gekeken of we het buiten De Onlanden konden doen maar uiteindelijk is besloten om het toch hier te doen. Nu zijn we zover dat er een voorkeursalternatief ligt waar iedereen tevreden mee is."
De 'Hooiwegvariant' is het plan waarvoor gekozen is. De waterberging wordt binnen de bestaande kades van De Onlanden gerealiseerd. "Het plan is om een aantal kades te verhogen en stuwen in de watergangen aan te leggen. Het maximale waterpeil moet met 38 centimeter omhoog kunnen", aldus Van Leeuwen. Het gebied tussen de Hooiweg en het Leekstermeer wordt vanwege natuurwaarden niet gebruikt voor extra waterberging.
(de tekst gaat verder onder de video)
Hoe wordt rekening gehouden met de natuur?
Hoogwater komt meestal in de winterperiode voor. Als het in het voorjaar of in de zomer zover is, hebben dieren die in het natuurgebied verblijven daar last van. "Daarom nemen we maatregelen zoals vluchtheuvels", vertelt Van Leeuwen. "Zo kunnen kleine zoogdieren tijdelijk naar een hoger gelegen plek vluchten. De bedoeling is dat het gebied niet lang onder water staat. Als er veel regenval is, houden we het water hier een aantal dagen vast om het daarna weer het gebied uit te laten."
Ook wordt er gekeken welke sloten dichtgegooid kunnen worden. Het gaat om de sloten in de buurt van de uitkijktoren. Het kwel dat in het gebied naar boven komt, wordt momenteel door deze sloten versneld afgevoerd. Sommige plantensoorten hebben baat bij het kwelwater. Met het dichtgooien van een aantal sloten blijft het kwelwater langer beschikbaar voor de flora in het gebied.
Wat zijn de consequenties van de extra waterberging in het gebied?
Het uitzicht vanaf de uitkijktoren in het gebied gaat veranderen. "We krijgen hoogwatervluchtplaatsen, we gaan sloten verbreden en kades verhogen", vertelt boswachter Bart Zwiers van Natuurmonumenten. "Al die maatregelen bij elkaar opgeteld zorgen ervoor dat we de enorme pieken kunnen opvangen." Er zullen geen soorten verdwijnen. "In deze variant zien we juist kansen voor de natuur, daarom zijn we ook wel blij met deze oplossing. Het is niet zo dat de natuur enorme schade lijdt op dat moment."
Boswachter Kees van Son van Staatsbosbeheer vertelt dat enerzijds bomen zullen afsterven door het hogere waterpeil. "Maar die zullen op andere plekken waar het wat hoger is, spontaan weer opkomen. Het leuke is dat je als het ware een wandelend bos krijgt door het gebied heen. Dat geeft ook ruimte voor biodiversiteit, voor vogels en roofvogels om hun nest te maken. Het geeft dynamiek, die wandelende natuur en zo is het altijd geweest."
Zijn deze maatregelen voldoende?
Alleen de focus op het vergroten van de opvang is niet de meest duurzame oplossing voor de verre toekomst aldus Zwiers. "We hebben het enerzijds over pieken van enorme wateroverlast, maar klimaatverandering gaat ook samen met enorme droogte. Het Peizerdiep en Eelderdiep zijn beken die De Onlanden voeden, ze beginnen in het hoge Drenthe. We staan hier in het putje en daarvandaan kun je geen water terugvoeren naar de hoge delen. Zowel Natuurmonumenten als het waterschap wil daarom deze systemen van veen tot zee herstellen. Pas dan heb je een oplossing voor extreem droge periodes."
