-
Het schietterrein op het Witterveld (Rechten: Josien Feitsma / RTV Drenthe)
Hoe realistisch is het om van een beschermd Natura2000-gebied een militair oefenterrein te maken? Defensie bekijkt of het Witterveld bij Assen kan worden gebruikt als uitbreidingslocatie voor oefenterrein De Haar, maar uit onderzoek van RTV Drenthe blijkt dat het ministerie en ook Drentse gemeenten er weinig heil in zien.
Het Witterveld is een heide- en hoogveengebied van bijna vijfhonderd hectare groot. Het is het enige Natura2000-gebied in Nederland dat eigendom is van Defensie. Omdat het terrein achter de schietbaan in Witten ligt, is het afgesloten voor wandelaars en fietsers. Mede daardoor kan de natuur haar gang gaan.
'Mooiste hoogveenbos van Nederland'
Op het Witterveld kun je bijzondere soorten aantreffen, zo stelde Defensie vorig jaar in een rapport. "Er komen maar liefst veertien soorten veenmossen voor en ook het in Nederland uitgestorven kruikmos is op het Witterveld teruggevonden", schrijft het ministerie. Bovendien wordt het hoogveenbos in het rapport beschouwd als het mooiste hoogveenbos van Nederland.
Ook het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur is bekend met de natuurwaarden. Het Witterveld is een van de weinige gebieden in Nederland en omstreken met onvergraven en niet-verdroogd hoogveen, zo stelt zij.
Het Witterveld hoorde ooit bij het uitgestrekte Smildigerveen, dat voor het overgrote gedeelte is afgegraven voor de turfwinning. Alleen het Witterveld is door een samenloop van omstandigheden gespaard gebleven.
Natuur onder druk
Maar net als veel andere natuurgebieden staat het Witterveld onder druk. "Tot de zomer van 2018 ging het goed met de hoogveenbegroeiingen op het Witterveld. Er trad herstel op van bultbegroeiingen van veenmossen", staat er in het Defensierapport.
Maar door de extreem droge zomers van 2018, 2019 en 2021 is verdroging van het hoogveen opgetreden. Daarnaast speelt de neerslag van stikstof al jaren een grote rol in het gebied, waar weinig voedingsstoffen voorkomen voor planten en dieren die er leven.
Defensie is als terreinbeheerder verantwoordelijk om goed voor het Natura2000-gebied te zorgen. Dat doet Defensie bijvoorbeeld door schapen en runderen te laten grazen, om meer kwetsbare natuur te behouden.
Waterbuffers
Ook is gesproken over het aanpassen van de waterhuishouding door 'het opkopen van buffergebieden aangrenzend aan het Witterveld'. Aan de Oostkant, bij de TT-baan, heeft Defensie al zo'n buffer. Aan de andere kanten niet.
Voor Defensie zou het verkrijgen van extra buffers een mooie bijkomstigheid zijn wanneer oefenterrein De Haar wordt uitgebreid. "Maar dit was niet de insteek van het onderzoek (naar de uitbreiding van het oefenterrein red.)", laat een woordvoerder Defensie weten.
Oefenterrein op dezelfde plek
Ondanks al die inspanningen om de natuur te beschermen wil Defensie juist op die plek, in en rondom het Witterveld, mogelijk een militair oefengebied. Daar doet zij op dit moment onderzoek naar net als naar zes andere locaties in de omgeving van oefenterrein De Haar.
De vraag blijft hoe realistisch dat is. De betrokken gemeenten Assen en Midden-Drenthe schrijven in een bestuurlijk verslag dat ze de optie 'niet echt kansrijk' achten. Met name vanwege de hoge natuurwaarden en het beschermen daarvan.
Defensie terughoudend
Aanvankelijk wilde Defensie het Witterveld zelf ook niet meenemen in het onderzoek. "Het is het onveilige gebied voor de schietbaan Witten. Naast de natuuropgaven is dit ook een reden waarom we hier niet naar kunnen kijken", schrijft Defensie in een mailwisseling over het Witterveld.
Ook zou, zo blijkt uit stukken in handen van RTV Drenthe, Defensie het Witterveld niet willen onderzoeken omdat het al in haar bezit is en dus niet gaat over uitbreiding van Defensiegrond.
'Laten zien dat het niet kan'
In datzelfde document wordt door de gemeente Midden-Drenthe om onderbouwing gevraagd aan Defensie om aan te tonen waarom het Witterveld niet geschikt is als oefenterrein. Daarmee wordt de indruk gewekt dat het Witterveld alleen wordt onderzocht om het uit te kunnen sluiten.
Dat terwijl inwoners van de beoogde uitbreidingsgebieden juist willen dat Defensie wel serieus naar het natuurgebied kijkt. Zij zeggen dat de kwaliteit van het Witterveld in de loop der jaren achteruit is gegaan en vragen zich af of het nog wel te redden is.
Anderzijds zou met een oefenterrein op het Witterveld niemand uitgekocht hoeven worden. Dat dreigt wel te moeten gebeuren op het moment dat Defensie één van de zes andere beoogde uitbreidingslocaties kiest. Op al die plekken wonen nu mensen of staan bedrijven.
Onderzoek afwachten
Defensie geeft geen duidelijk antwoord op de vraag of het Witterveld enkel voor de bühne wordt meegenomen in het onderzoek. "In eerste instantie was het Witterveld niet opgenomen in het onderzoek vanwege het feit dat het nu niet gebruikt wordt door het gevarengebied van de schietbaan en de kwetsbare natuur, en de automatische gedachte dat militair gebruik de kwetsbare natuur nog verder zou schaden", laat Defensie weten.
Een woordvoerder van het ministerie wil ook nog geen antwoord geven op de vraag of het oefenen in een kwetsbaar natuurgebied wel zo verstandig is, met het oog op het behoud van de natuur.
Of het Witterveld daadwerkelijk ongeschikt is, zal volgens de woordvoerder van Defensie blijken uit een onderzoek naar de milieueffecten van het uitbreiden van De Haar. Dat onderzoek is naar verwachting begin 2025 klaar.
Onderzoek RTV Drenthe
Dit artikel is geschreven na een beroep op de Wet Open Overheid (Woo). Overheden worden volgens deze wet verplicht informatie openbaar te maken. RTV Drenthe kreeg hierdoor onder meer gespreksverslagen, mailwisselingen en appberichten tussen ambtenaren in te zien die betrekking hebben op het onderwerp. Ook maakte RTV Drenthe gebruik van openbare rapporten.