-
Mantingerzand (Rechten: RTV Drenthe / Fred van Os)
Een zeer stikstofgevoelig gebied. Het Mantingerzand is van nature zeer voedselarm. Voor negen van de tien aangewezen karakteristieke natuursoorten in het gebied, geldt dat ze zeer gevoelig zijn voor stikstof. Die tiende valt onder gevoelig.
Stikstof. Misschien is het dit jaar wel een van de meest gebruikte woorden. Maar wat is de impact eigenlijk van stikstof op de Drentse natuur en waar komt die stikstof vandaan? In de provincie liggen twaalf stikstofgevoelige natuurgebieden. RTV Drenthe ging ze alle twaalf bij langs. Deze keer: Mantingerzand.
MANTINGERZAND
Oppervlakte: 780 hectare
Gemeente: Midden-Drenthe
Eigenaar: Natuurmonumenten en particulieren
Landschap: Hogere zandgronden
Bijzonder: Stuifzanden van het Mantingerzand wijken af van de meeste andere gebieden in Nederland, omdat de 'duinen' in het gebied niet zo hoog lijken te zijn opgestoven
Toch is het Mantingerzand niet zó stikstofgevoelig als gedacht. Een akkerbouwer bij het gebied ontdekte dat enkele gebieden minder gevoelig zijn dan op papier staat.
Er is sprake van overbelasting van stikstof in 65 procent van het Mantingerzand. Daardoor gaan al die natuursoorten achteruit. Zonder maatregelen verdwijnt onder meer het stuivende zand in het gebied. Dat wordt nog eens versterkt door verdroging en een gebrek aan wind. Door het bos, dat om de vlaktes staat, krijgt de wind steeds minder vat op het zand. Het gevolg is dat grassen en mossen het zand vastleggen, en er dus steeds minder stuifzand overblijft.
Het artikel gaat verder onder de foto:
Daarnaast dreigen ook de heide en de soortenrijke mos- en korstmosvegetatie te verdwijnen. Dat heeft ook weer gevolgen voor de dieren die er leven, want hun leefgebieden verdwijnen dan.
Zandverstuivingen
De natuur in het Mantingerzand is kenmerkend door de voedselarme omstandigheden. Maar die eigenschap komt juist in gevaar door stikstof. Door de neerslag van stikstof wordt de bodem namelijk voedselrijker en zuurder. Daar profiteren onder meer grassoorten van. Tegelijk hebben ook de zandverstuivingen er last van. De ruimte voor de zandverstuivingen wordt steeds kleiner, omdat door stikstof open zand versnelt plaats maakt voor de vergraste heide.
Iets meer dan 6 hectare uit het gebied bestaat uit zandverstuivingen. Daar is 65 procent goed ontwikkeld, maar van 35 procent is de situatie slecht. Het slecht ontwikkelde deel kenmerkt zich door grijs kronkelsteeltje, een mos. Dit mos profiteert juist van de hoge mate van stikstof en verdringt andere karakteristieke soorten van het stuifzand.
Landbouw grootste oorzaak
Die stikstof komt in dit gebied vooral vanuit de landbouw. Met 49 procent heeft de landbouw het grootste aandeel in de stikstof die in het Mantingerzand neerkomt. Van alle stikstof komt 17 procent van de rundvee en 16 procent van het gebruik van mest.
Meer dan 5 procent van de stikstof komt van varkensstallen. Dat is het hoogste aandeel door de varkenssector in alle Drentse natuurgebieden. Ook het percentage stikstof vanuit de pluimvee is relatief hoog. Het gaat in dit natuurgebied om 5,63 procent. Alleen in het Mantingerbos is dat hoger, al is het maar miniem, met 5,68 procent. In de andere natuurgebieden komt dat niet boven de 5 procent uit.
Vlak op de grens van het natuurgebied ligt een varkenshouderij. Daar komt dan ook de meeste kilogram aan stikstof neer. Het gaat om bijna 30 kilogram stikstof van de landbouw in de dichtstbijzijnde hectare. Over het algemeen komt er per hectare niet meer dan 15 kilogram stikstof vanuit de landbouw.
In een straal van 10 kilometer om het Mantingerzand liggen 250 veehouderijen, dat is aanzienlijk. Gemiddeld gezien liggen er 176 veehouderijen binnen 10 kilometer van Drentse stikstofgevoelige natuurgebieden.
Binnen 5 kilometer van het natuurgebied gaat het om 99 veehouderijen, ook dat is meer dan gemiddeld, maar niet uitzonderlijk veel. Wat wel bijzonder is aan deze 99 agrarische bedrijven is de stikstofuitstoot. Dat gaat om 297.990 kilogram per jaar, en dat is meer dan de 128 veehouderijen om Drents-Friese Wold/Leggelderveld en ook meer dan de 134 boeren om Holtingerveld.
Verantwoording
De data die RTV Drenthe heeft gebruikt voor dit artikel zijn afkomstig van het AERIUS en de provincie Drenthe. AERIUS is een rekeninstrument van het RIVM. Met deze tool wordt de uitstoot van stikstof en de neerslag daarvan op Natura 2000-gebieden berekend. Het gaat om cijfers uit 2019. Dat zijn de meest recente cijfers.
Daarnaast is gebruik gemaakt van het beheerplan van Mantingerzand.
RTV Drenthe heeft voor ieder stikstofgevoelig natuurgebied een artikel gemaakt over de herkomst en de gevolgen van de stikstof. Op het kaartje hieronder staat een overzicht van alle twaalf Drentse natuurgebieden. Als je op het gebied klikt, kun je een uitgebreid artikel lezen over de stikstof in dat natuurgebied.