Ook al wordt het vliegveld niet meer gebruikt, de gevolgen van het vroegere vliegverkeer rondom het Holtingerveld zijn nog steeds duidelijk zichtbaar. Het vliegveld uit de Tweede Wereldoorlog is ook nog te zien in het natuurgebied, al heeft de natuur het inmiddels volledig overgenomen.

Stikstof. Misschien is het dit jaar wel een van de meest gebruikte woorden. Maar wat is de impact eigenlijk van stikstof op de Drentse natuur en waar komt die stikstof vandaan? In de provincie liggen twaalf stikstofgevoelige natuurgebieden. RTV Drenthe ging ze alle twaalf bij langs. In dit artikel aandacht voor het Holtingerveld.

HOLTINGERVELD

Oppervlakte: 1754 hectare

Gemeente: Westerveld

Beheerders: Natuurmonumenten, Ministerie van Defensie, Staatsbosbeheer, Het Drentse Landschap, gemeente Westerveld en particulieren

Landschap: hogere zandgronden

Bijzonder: herbergt voormalig vliegveld uit de Tweede Wereldoorlog. De startbanen zijn blijven liggen en er hebben zich er veel flora op ontwikkeld: orchideeën, varens, rozenkransje en tal van soorten uit het hei-schrale milieu. Bovendien zijn ze rijk aan dagvlinders, waaronder een vorm van het icarusblauwtje die alleen hier en op Terschelling leeft.

Er wordt al jaren niet meer gevlogen vanaf het Holtingerveld. De start- en landingsbanen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog aangelegd door de Duitsers. Maar na het einde van de oorlog waren ze niet meer nodig.

Misschien verklaart dit vliegveld waarom het Holtingerveld van alle twaalf stikstofgevoelige natuurgebieden in Drenthe het hoogste percentage stikstof vanuit de luchtvaart heeft. Van alle stikstof in dit natuurgebied komt 0,13 procent van de luchtvaart. Dat is meer dan het Drentsche Aa-gebied, dat pal naast Groningen Airport Eelde ligt. Overigens zijn de verschillen klein. Gemiddeld is de luchtvaart voor 0,10 procent verantwoordelijk voor de stikstof in Natura 2000-gebieden in de provincie.

Het artikel gaat verder onder de foto:

Wegverkeer en scheepvaart

Verkeer speelt sowieso de grootste rol in het Holtingerveld als we kijken naar stikstof. Al blijft de impact ervan nog steeds beperkt. Het Holtingerveld wordt ingesloten door de N353 aan de westzijde en de N371 aan de oostzijde. De N371 ligt op meer dan 300 meter van gevoelige natuur, de N353 grenst er pal aan. Daar is de impact dan ook het hoogst van, maar die neemt echter met de afstand sterk af.

Om de hectares die aan de N353 liggen gaat het om zo'n 2 kilogram stikstof dat van wegverkeer komt, vooral bij de kruising met de Johannes Postkazerne. Verklaring: verkeer trekt daar op en remt daar af. Voor de N371 gaat het over het algemeen om nog geen kilo stikstof per hectare.

Al met al is wegverkeer voor 5,95 procent verantwoordelijk voor de stikstof in het gebied. Alleen in het Dwingelderveld ligt dat hoger, dat natuurgebied grenst aan de snelweg A28. De scheepvaart draagt 3,15 procent bij aan alle stikstof in het gebied. Holtingerveld grenst aan de Drentse Hoofdvaart, dat gebruikt wordt voor pleziervaart. In Fochteloërveen ligt het percentage van de scheepvaart nog iets hoger.

De meeste stikstof komt in dit natuurgebied vanuit de landbouw. Voor Holtingerveld gaat het om bijna 49 procent. En er is te veel stikstof in het gebied. Voor 40 procent van het natuurgebied is er geen overschrijding van de stikstofnorm.

Heide en zand

De grootste oppervlakte van het Holtingerveld bestaat uit heide. Het gebied kampt door het te veel aan stikstof met vergrassing, dat betekent dat enkele grassoorten andere planten verdringen. Dat komt deels door de huidige stikstofuitstoot, maar ook door de langdurige overschrijding van stikstof uit het verleden.

De vergrassing gaat ten koste van de kenmerkende planten en diersoorten in het gebied. Zo dreigen onder meer het rozenkransje, gentiaanblauwtje en tapuit te verdwijnen. Zonder maatregelen dreigt ook de heide in dit gebied te verdwijnen.

Artikel gaat verder onder de foto:

Maar vergrassing doet zich niet alleen voor in de heide. Ook de zandverstuivingen, open vlaktes van zand, kampen ermee. Door de extra stikstof die neerdaalt in het Holtingerveld groeit het zand langzamerhand vol met algen, mossen en gras. Zo blijft er steeds minder stuifzand over en verdwijnen ook de typische planten en dieren die er leven. Dit effect wordt nog eens versterkt door het afzwakken van de wind, door de omliggende bossen en bomen die er groeien.

In het gebied is extra en intensiever beheer nodig om de gevolgen van de hoge stikstof ongedaan te maken. Echter, dit kan afbreuk doen aan de verscheidenheid van korstmossen. Deze mossen op bomen zijn zeer gevoelig voor stikstofuitstoot. Daarentegen doet de gele korstmos het juist erg goed met stikstof.

De huidige neerslag van stikstof in dit gebied is te hoog voor een goede ontwikkeling van de vennen. In vermeste vennen hoopt stikstof zich voornamelijk op in de vorm van ammonium. Stikstof bevordert de algengroei in de vennen. Het gevolg is daarvan dat de helderheid van het water afneemt, waardoor de waterplanten zich minder ontwikkelen.

Verantwoording

De data die RTV Drenthe heeft gebruikt voor dit artikel zijn afkomstig van het AERIUS en de provincie Drenthe. AERIUS is een rekeninstrument van het RIVM. Met deze tool wordt de uitstoot van stikstof en de neerslag daarvan op Natura 2000-gebieden berekend. Het gaat om cijfers uit 2019. Dat zijn de meest recente cijfers.

Daarnaast is gebruik gemaakt van het beheerplan voor het Holtingerveld.

RTV Drenthe heeft voor ieder stikstofgevoelig natuurgebied een artikel gemaakt over de herkomst en de gevolgen van de stikstof. Op het kaartje hieronder staat een overzicht van alle twaalf Drentse natuurgebieden. Als je op het gebied klikt, kun je een uitgebreid artikel lezen over de stikstof in dat natuurgebied.

Lees ook:

• Landbouw is voor bijna de helft verantwoordelijk voor alle stikstof in Drenthe, ook veel uit buitenland