Het klimaat verandert en dat heeft ook gevolgen voor de natuur. Bijvoorbeeld voor de bonte vliegenvanger. Maar lukt het de vogel om zich aan te passen aan de veranderingen?

De bonte vliegenvanger is een kleine broedvogel die vooral in het oosten van ons land voorkomt, zowel op de Veluwe als in Drenthe. In het voorjaar vliegt hij duizenden kilometers om vanuit West-Afrika, waar hij overwintert, naar Nederland te komen. 

De timing van zijn aankomst is cruciaal. De bonte vliegenvanger moet namelijk zijn jongen grootbrengen in de periode dat er voldoende voedsel is. Eerder was dit begin juni, het moment waarop de hoeveelheid van hun favoriete eten rupsen piekt. Maar door de klimaatverandering worden de lentes steeds warmer en verschuift de rupsenpiek. Inmiddels is dit al halverwege mei.

Aanpassen om te overleven
Omdat de bonte vliegenvanger in Afrika overwintert, heeft hij pas als hij in Nederland is door dat hij te laat is voor zijn eten. Daarom dachten wetenschappers dat hij in aantal af zou nemen. Maar de vliegenvanger lijkt zich op vernuftige wijze aan te passen aan de klimaatverandering.

Uit cijfers van het CLO blijkt dat de vogels steeds eerder in Nederland aankomen. Ook beginnen zij sneller na aankomst met broeden. Volgens Christiaan Both, onderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen, zijn de vroeger geboren jongen ook degenen die, na overwintering in Afrika, als volwassene eerder terugkeren. Dus hoe meer vroeg geboren jongen overleven omdat zij genoeg te eten krijgen, hoe eerder zij vervolgens zelf in de lente in Nederland aankomen. Dat zorgt er weer voor dat hun jongen ook een grotere kans hebben om te overleven. 

Verandering van omgeving
Daarnaast verandert de bonte vliegenvanger van leefomgeving. Van loofbossen, waar de insectenpiek steeds vroeger plaatsvindt en gedurende een korte periode, naar gemengde bossen en naaldbossen. Daar zijn weliswaar minder rupsen te vinden maar wel andere insecten zoals kevers en vliegen die ze ook lusten. Bovendien is het voedselaanbod hier meer verspreid en hebben ze dus langer de tijd om voedsel te zoeken voor hun jongen. 

Lukt het de bonte vliegenvanger om zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden? Uit recent onderzoek van het Nederlands Instituut voor Ecologie op de Veluwe blijkt in ieder geval dat het aantal volwassen vogels niet afneemt. Maar misschien betalen de vrouwtjes de prijs. Omdat zij sneller beginnen met broeden moeten zij ook sneller een partner kiezen. Hierdoor neemt de kans toe dat ze een ongezond mannetje kiezen of een mannetje dat al een ander vrouwtje heeft. En dat betekent dat zij minder jongen grootbrengen.

Steuntje in de rug
De bonte vliegenvanger broedt vooral in nestkasten, in dezelfde kasten die de koolmees ook gebruikt. Hierdoor ontstaat een strijd die vaak gewonnen wordt door de koolmees. Deze kan namelijk als eerste een woning uitkiezen omdat hij het hele jaar door in Nederland verblijft. Bovendien is de koolmees is een stuk groter en zal daarom een confrontatie met de bonte vliegenvanger vaak winnen. Door het plaatsen van extra nestkasten kunnen we ze een handje helpen.



Vanavond in ROEG! aandacht voor het onderzoek van Christiaan Both. Je ziet ROEG! vanaf 17.10 uur op RTV Drenthe. 

Door: Marike Goossens