-
De kudde bestaat uit ruim 300 schapen (Rechten: Landschapsbeheer Drenthe)
Ruim driehonderd Schoonebeeker heideschapen begrazen sinds eind april een aantal heideterreinen van de Maatschappij van Weldadigheid. Voor het derde jaar op rij worden de grazers ingezet om opslag van jonge bomen en pijpenstrootje te verwijderen. De heidevegetatie kan zich zo herstellen en uitbreiden.
Het Zuiderbos, onderdeel van Boschoord in de gemeente Westerveld, wordt als eerste door de kudde 'onder handen' genomen. Natuurlijk Beheer uit Appelscha voert de begrazing uit en Landschapsbeheer Drenthe, verantwoordelijk voor het heidebeheer, coördineert de begrazing. Ook de heideterreinen Het Fort en het Vrouwenveld, nabij Doldersum en Vledder, krijgen bezoek van de schapen.
Voorspoedig
"Het gebeurt niet vaak dat een terrein zich zo snel ontwikkelt tot heide. Het Zuiderbos is een kansrijk gebied met veel potentie. De heidezaadjes die aanwezig zijn in de grond, de zogenaamde zaadbank, krijgen dankzij het huidige heidebeheer de kans om zich te ontwikkelen", aldus Henry Hoiting, oprichter en eigenaar van Natuurlijk Beheer.
Drukbegrazing
De kudde wordt meermaals over hetzelfde stukje terrein gehoed of in een zogenaamd raster geplaatst. In het laatste geval verblijven de schapen op dezelfde plek totdat de begrazing het gewenste effect heeft. "In het voorjaar vinden de schapen de jonge boompjes en het gras lekker. Het is eiwitrijk voedsel en dat eet de kudde dan ook als eerste op", legt Hoiting uit. "Het oude pijpenstrootje eten ze in eerste instantie niet, alleen als je de druk opvoert. Honger maakt rauwe bonen zoet."
Variatie
Door drukbegrazing met een gehoede of gescheperde schaapskudde is het mogelijk om de gewenste vegetatiestructuur te bereiken. Hoiting: "Je krijgt variatie in je vegetatieopbouw. Zo heeft het Zuiderbos jonge heide, oudere heide en vergraste terreindelen met soorten als het pijpenstrootje, bochtige smele en buntgras. Er komen verschillende plantensoorten met variatie in leeftijd voor, waardoor het terrein leefruimte biedt voor uiteenlopende diersoorten. Laat je de kudde jaarrond in een vast raster grazen, dan eten de schapen enkel wat zij lekker vinden en ontstaat op den duur een eenzijdige vegetatie."
Fauna
Op de heideterreinen van de Maatschappij van Weldadigheid komen zandhagedissen, adders, boomleeuweriken en heikikkers voor. Deze soorten hebben baat bij vergroting van en variatie in het heideoppervlakte. "Door het leefgebied te vergroten en robuuster te maken, zijn plant- en diersoorten die hier voorkomen minder kwetsbaar", aldus Van Zwol. Drukbegrazing geeft bepaalde soorten de ruimte. "We slaan weleens heel bewust een stukje terrein over, zodat amfibieën en reptielen die hier leven een plekje hebben om te schuilen en veilig kunnen wegkruipen naar een ander gebied. Ergens waar zij geen last hebben van schapen", licht Hoiting toe.
Alternatief
Een andere manier van heidebeheer is plaggen. Van Zwol: "Met plaggen keert de heide relatief snel terug, mits er een heidezaadbank aanwezig is, maar het is ook een rigoureuze en ingrijpende maatregel. Je schraapt namelijk de bovenlaag van de grond af, waardoor schimmels en het bodemleven verloren gaat. Ook de fauna die in of op de grond leeft, zoals mieren, kevers en wormen, ben je kwijt. Het kan decennia duren voordat dit is hersteld."
Vrouwenveld
Plaggen is niet overal wenselijk maar op het Vrouwenveld wordt het juist wel ingezet. "De strooisel- en toplaag wordt verwijderd om bij de reeds aanwezige zaadbank te komen, zodat de heide redelijk snel terugkeert. Middels begrazing is het lastig om op deze plek een gesloten heidedek te bewerkstelligen. Dat is de afweging geweest om hier te plaggen", aldus Van Zwol.
Bos
Beheer en onderhoud zijn nodig om de heide te behouden, zonder zou er bos ontstaan. "Dat is een ultieme vorm van natuurlijke ontwikkeling in die zin dat je het aan de natuur overlaat, maar het is geen verhoging van de natuurwaarden", aldus Mark van Zwol, medewerker landschap en natuur van Landschapsbeheer Drenthe. "Door in te grijpen en verschillende habitattypen te herstellen, creëer je variatie in het landschap en daar heeft de biodiversiteit ook belang bij."