-
De LOFAR-antennes in het veld bij Exloo (Rechten: RTV Drenthe/Janet Oortwijn)
Na observaties van ongeveer tien jaar heeft een internationaal team van astronomen de meest gedetailleerde beelden ooit kunnen publiceren van sterrenstelsels buiten ons eigen stelsel, waarmee de werking van de sterrenstelsels tot in uitzonderlijk detail zijn onthuld. De beelden zijn gemaakt met gegevens die zijn verzameld door de door ASTRON in Dwingeloo gebouwde en beheerde LOFAR-telescoop, waarvan de kern in Exloo staat.
Het LOFAR-netwerk maakt beelden op FM-radiofrequenties die, in tegenstelling tot bronnen met een kortere golflengte zoals zichtbaar licht, niet worden geblokkeerd door de wolken van stof en gas die astronomische objecten bedekken. Regio's in de ruimte die voor onze ogen donker lijken, branden wél helder in radiogolven. Astronomen kunnen daardoor in stervormingsregio's of in het hart van sterrenstelsels kijken.
Grenzen verleggen
De nieuwe beelden van de sterrenstelsels laten het binnenste zien van nabije en verre melkwegstelsels met een resolutie die twintig keer scherper is dan typische LOFAR-beelden. Dit is mogelijk gemaakt door de unieke manier waarop het team gebruik maakte van de array, een combinatie van meerdere telescopen waarvan de beelden worden samengevoegd. De beelden verleggen de grenzen van wat we weten over sterrenstelsels en superzware zwarte gaten.
Zulke zwarte gaten liggen op de loer in het hart van veel sterrenstelsels en veel daarvan zijn 'actieve' zwarte gaten die vallende materie verslinden en terug de kosmos in spuwen in de vorm van krachtige stralenstromen, zogeheten jets. Deze jets zijn onzichtbaar voor het blote oog, maar ze branden helder in radiogolven.
De nieuwe hogeresolutiebeelden zijn op deze jets gericht. "En deze beelden stellen ons in staat om te zien wat er gebeurt wanneer superzware zwarte gaten radiojets lanceren, wat eerder niet mogelijk was bij frequenties in de buurt van de FM-radioband", verklaart dr. Neal Jackson van de Universiteit van Manchester.
Nieuwe informatie onthullen
Het werk van het team vormt de basis van negen wetenschappelijke studies die nieuwe informatie onthullen over de inwendige structuur van radiojets in een verscheidenheid van verschillende melkwegstelsels.