-
Het lelieseizoen kan afgemaakt worden in Diever (Rechten: RTV Drenthe / Josien Feitsma)
De provincie Drenthe heeft goed gehandeld als het gaat om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen naast Natura 2000-gebieden. Dat oordeelt de rechter vandaag. Over de situatie is nog veel onduidelijk, is weinig feitelijk onderbouwd en er kan niet direct een overtreding worden vastgesteld.
Belangenvereniging Meten=Weten stapte naar de rechter omdat ze vindt dat de provincie in had moeten grijpen bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op twee percelen naast het Drents-Friese Wold bij Diever. Ze ziet het liefste een verbod op gewasbeschermingsmiddelen naast beschermde natuurgebieden om soorten in stand te houden. Dat gaat de rechter een stap te ver.
Inschatten risico's moet via ecologische toets
De boer die de grond gebruikt, Maatschap Joling, moet van de provincie een zogeheten 'ecologische voortoets' doen om eventuele effecten op de natuur uit te sluiten. Daarin wordt onder andere gekeken naar hoe het gebruik van de middelen plaatsvindt, met wat voor machines dat gedaan wordt en dan wordt een inschatting van de risico's gemaakt.
Ondanks dat die toets nog niet is uitgevoerd, is de teelt in mei al wel gestart. De provincie stuurde een waarschuwingsbrief naar de boer, maar handhaaft nog niet op de situatie. "Deze zaak gaat om een handhavingsverzoek. Maar dan moet er wel eerst sprake zijn van een overtreding. En voordat je zegt dat er een overtreding is, moet er wel het een en ander worden vastgesteld", zei de advocaat namens de provincie twee weken geleden in de rechtbank.
'Gevolgen voor natuur moeten uitgesloten worden'
Meten=Weten vindt dat te coulant van de provincie. Ze stelt dat de gevolgen voor de natuur volgens de Europese Habitatrichtlijn met wetenschappelijke zekerheid, dus met bewijslast, moeten worden uitgesloten voordat de teelt kan beginnen.
Het is volgens de rechter begrijpelijk dat de provincie niet direct tot handhaving over is gegaan, maar eerst begon met een waarschuwing en een verzoek om meer informatie over de activiteiten in de vorm van een ecologische voortoets. "Ten tijde van het handhavingsverzoek was voor verweerder (provincie Drenthe, red.) niet duidelijk wie de activiteit uitvoerde en wat de activiteit precies behelsde. Verweerder had tijd nodig om die informatie te vergaren", wordt in de uitspraak geschreven.
Meten=Weten voerde de druk op en wilde dat de provincie snel op handhaving over zou gaan. De rechtszaak werd aangespannen terwijl bij de provincie zelf nog een bezwaarprocedure loopt. Dat de provincie dat niet tot handhaving overging noemt de rechter 'begrijpelijk'. Het argument dat het effect van gewasbeschermingsmiddelen op de natuur eerst moet worden vastgesteld, houdt geen stand. De rechter oordeelt dat Meten=Weten daarvoor geen concrete en objectieve informatie heeft ingediend.
Wisseling van gewassen maakt beoordeling lastig
Joling is al sinds 1990 werkzaam en wisselt met gewassen en percelen. Een keer per zes à zeven jaar worden er op het desbetreffende perceel lelies geteeld, in de tussenliggende jaren andere gewassen. De eerste keer dat er op dit perceel lelies werden geteeld was in 1996. De rechter noemt het daarom ook onduidelijk of de lelieteelt al plaatsvond voor de inwerkingtreding van de Habitatrichtlijn of dat het gaat om nieuwe activiteiten waar wel eerst om toestemming moet worden gevraagd.
Maatschap Joling kan voorlopig opgelucht ademhalen. Zij kunnen het lelieseizoen afmaken en de afnemers van de bloemen voorzien van een nieuwe voorraad. "We waren sowieso dit seizoen wel doorgekomen", vertelt Joling. "Maar als de rechter anders had geoordeeld, had het wel verregaande gevolgen gehad. Haast nog meer dan de stikstofregels. We gebruiken namelijk niet alleen voor de lelieteelt gewasbeschermingsmiddelen, ook voor de andere teelten zoals aardappels en bieten en dan hadden we die nergens meer voor kunnen gebruiken."
'Er is geen bedrijf die de ecologische toets kan doen'
Toch is Joling nog niet uit de brand. De rechter zegt namelijk wel dat als Joling niet aan de termijn voor de ecologische voortoets voldoet, de provincie alsnog wordt geadviseerd om op handhaving over te gaan. "Maar er is geen bedrijf in Nederland dat zo'n ecologische voortoets kan doen", legt Joling uit. "Er moet nog een onderzoeksbureau op staan dat dat kan. Zelfs de provincie kan geen onderzoeksbureau vinden hiervoor."
Meten=Weten erkent dat probleem. "Het lastige aan een voortoets is dat het niet uitvoerbaar is om te toetsen of het gebruik van pesticiden schade veroorzaakt in Natura 2000-gebieden," vertelt Geert Starre namens de club. "De provincie geeft daarmee een onmogelijke opdracht aan de teler. Je kan niet per teelt voorspellen hoe de stoffen zich verplaatsen en hoe ze zich gaan gedragen in een Natura 2000-gebied. Helemaal lastig is wat de gebuikte stoffen samen doen, ze vormen een cocktail die nog gevaarlijker is."
Starre noemt de uitspraak van de rechter jammer, maar denkt dat Meten=Weten er wel haar lessen uit kan trekken. "Dit is een tussenstap, nog niet de finale. Het jammere is vooral dat we dit bij individuen bij de rechter moeten uitvechten. Terwijl het eigenlijk de provincie is die de boeren laat spartelen. Dit is voor ons de enige manier om de provincie in beweging te krijgen en met regels te komen."