Als je met boswachter Jans de Vries over het Bargerveen begint, staar je vervolgens in twee ogen die twinkelen van plezier. De Klazienavener zag het hoogveenreservaat uitgroeien van een bescheiden lapje natuur tot het natuurgebied van vandaag de dag. Maar na ruim veertig jaar betrokken te zijn geweest als beheerder en woordvoerder, zwaait de gedreven natuurbeschermer af. De reden is ietwat sneu.

Want zijn gezondheid laat het werk niet langer toe. Terwijl hij al met een spierziekte en diabetes kampt, krijgt De Vries twee jaar geleden te horen dat hij ook prostaatkanker heeft.

Jeugd

Vanuit het huis van Jans (63) en zijn vrouw Gerda aan het Scholtenskanaal in Klazienaveen is er een fraai uitzicht op de voormalige trambrug. De overspanning strekt over de Veenvaart naast hun woning, die vanaf de achterzijde geflankeerd wordt door het Oosterbos. Een idyllische plek, maar deze plek betekent meer voor Jans de Vries.

De huidige woning staat op de plek waar voorheen zijn ouderlijke woning stond. "Hierachter bevond zich toen een veld. Daar speelde ik altijd met andere kinderen, we bouwden hutten en kookten pootaardappelen die we uit de akkers trokken. Het was hier weleens zo druk, dat mijn pa niet achter het huis kon lopen", glimlacht De Vries aan zijn keukentafel.

Ontzettend lui

In 1970 wordt een deel van die boerengrond ingeplant met bomen door Staatsbosbeheer. "Ik weet nog dat ik door dat bos liep en dacht: 'Als ik boswachter was, dan zou ik het op deze manier aanpakken'. Ik had dat toen al in de kop."

Toch duurt het nog even voordat het kwartje valt. Na de mavo besluit De Vries onderwijzer te worden, maar daar stopt hij al snel mee. "Op de mavo was ik ontzettend lui geworden. Ik hoefde nooit huiswerk te maken en mijn tas liet ik gewoon op school liggen. Maar daarna moest ik echt aan de bak en dat was ik niet gewend. Ik kon er mijn draai ook niet vinden."

Elperstroom

De Vries is meer een man van de praktijk en probeert het achtereenvolgens bij een houtzagerij, de Norit-fabriek en in de kassenbouw. Maar het was allemaal net niets. Maar toen schoten de biologielessen op de mavo hem weer te binnen. En die volgde De Vries altijd met veel plezier. Waarop De Vries aanklopte bij Staatsbosbeheer.

In 1979 start hij als een soort terreinbeheerder rondom de Elperstroom bij Orvelte, maar bijna drie jaar later kan hij overstappen naar Zwartemeer. Dat hij op zijn plek is, is meer dan duidelijk. Want De Vries kiest opnieuw voor de schoolbanken en mag zich vanaf 1991 officieel boswachter noemen.

Droog en afgetakeld veen

De benoeming van De Vries valt praktisch samen met een belangrijk keerpunt in het Bargerveen. Hoewel Staatsbosbeheer rond die tijd al lappen grond in het gebied in bezit heeft, wordt het grootste gedeelte van het gebied nog gebruikt voor de vervening.

In 1992 komt daar een einde aan en de rest van wat nu het Bargerveen is, komt in handen van Staatsbosbeheer. "Daarvoor hadden we al enkele gronden, die goed nat waren", weet De Vries nog. Een belangrijke voorwaarde voor de instandhouding en aangroei van hoogveen. "Maar de rest bestond uit droog, afgetakeld veen."

De handen gingen uit de mouwen door overal in het gebied grote veendammen en waterbuffers aan te leggen om het water vast te houden. Wandel- en fietsroutes volgden met in latere jaren een schaapskooi met ruim 1100 schapen en koeien. Inmiddels is het natuurgebied een bekende trekpleister geworden.

Spierziekte

De Vries is een bekende verschijning in het Bargerveen. Als het gebied in de media ter sprake komt, doet De Vries meestal het woord. Als hij daarbij het gebied laat zien, kenmerkt een opvallend voertuig - een kruising tussen een scootmobiel en een rupsvoertuig - zijn bewegingen. Voor De Vries een noodzakelijk hulpmiddel om zich door het ruigere deel van het hoogveen te verplaatsen.

Hij krijgt in 2002 namelijk te maken met een spierziekte die de zenuwen tussen zijn rugwervel en spieren aantast. "Tijdens een fietstochtje kreeg ik opeens last van tintelende handen en knieën." Na onderzoek blijkt de ziekte progressief te zijn. Onbehandelbaar.

'Het gaat niet meer'

Het lijkt er even op dat De Vries niet meer kon werken. "Maar ik kaartte aan dat ik nog wel veel vanachter een bureau zou kunnen doen. Een collega ziet het nu bekende voertuig op een beurs in Hannover. Dat moet jij hebben, zei hij", waarop het UWV en Staatsbosbeheer samen het voertuig aanschaften. "Daar mag ik na mijn vertrek nog steeds gebruik van maken."

Want De Vries is inmiddels gestopt met werken. Vorige week was zijn afscheid bij Staatsbosbeheer. Het gaat niet meer, legt hij uit. "Ik kan het werk fysiek niet meer aan. Met alleen die spierziekte had het nog wel gewild, maar in de afgelopen jaren is daar ook diabetes bij gekomen."

Vrijdag de dertiende

Twee jaar geleden, in augustus 2021, krijgt De Vries de hardste klap als bij hem prostaatkanker wordt aangetroffen, met her en der uitzaaiingen. "Ik weet de datum nog: vrijdag de dertiende. We hadden het wel zien aankomen, want de vooronderzoeken zagen er ongunstig uit. Ze durfden me nog drie tot vier jaar te geven. Ik sprak later nog een oncoloog, die uitging van vier tot zeven jaar."

Het is wat het is, aldus de gelaten boswachter. "Hoe ik daarmee omga? Dat kun je beter aan Gerda vragen." Volgens haar komt het maar op één ding neer: "Gewoon doorgaan en niet bij de pakken neerzitten." Dat wil hij ook niet, vult De Vries zelf aan. "Ik probeer niet chagrijnig op iedereen te worden en mijn gevoel voor humor te bewaren." Wat hij absoluut niet wil, is in een tehuis terechtkomen, benadrukt hij. "Maar daar heb ik goede afspraken over gemaakt. Tot dan redden we ons hier wel."

Concurrentie

Hoewel De Vries afscheid heeft genomen als boswachter, doet hij dat niet van het Bargerveen. Hij zal er nog vaak komen, maar dan als vrijwilliger. Hij laat zijn nieuwe pet zien, waarin het woord 'vrijwilliger' is gestikt. Vrijwilligers zijn zo belangrijk, vindt De Vries.

"Ik ben zelf in 2000 met vrijwilligerswerk begonnen door vrijwilligers te werven. Zo stelde ik voor om vrijwilligers excursies te laten doen, maar de collega's zagen dat niet zitten. Ze beschouwden het als concurrentie", lacht hij. Uiteindelijk draaide iedereen bij en werd daar heel anders tegenaan gekeken.

Vuurtje

Waar De Vries nog het meest van geniet is, dat bij de mensen die zich aanmelden hetzelfde vuurtje wordt aangewakkerd als bij hem. "Ik zie ze dan bepaalde trekjes overnemen. Ik herinner me een bouwvakker die we hier tegenkwamen. Hij was afgekeurd, liep een beetje met zijn ziel onder z'n arm. Ik heb hem eens meegenomen op surveillance en hij was om. Hij heeft inmiddels enorme kennis opgedaan van vooral nachtvlinders. Een echte specialist."

Je kunt het bijna ironisch noemen: een boswachter die het vak van onderwijzer eerst niet zag zitten, maar het alsnog een beetje werd. "Ik vind dat gewoon prachtig om te zien: hoe mensen zich weten te ontwikkelen." Inmiddels mag Staatsbosbeheer in Zwartemeer rekenen op de inzet van ongeveer vijftig vrijwilligers.