Heerlijk. Een glaasje kraanwater op een zomerse dag. Een verfrissende douche 's ochtends. De tuin sproeien en de was doen. Het klinkt allemaal héél logisch.

Maar zo vanzelfsprekend is en wordt dat niet meer, waarschuwen drinkwaterbedrijven WMD en Vitens. "Het wordt een steeds grotere uitdaging", zegt Leo Hendriks, directeur van WMD. En Jelle Hannema, directeur Vitens: "Wij maken ons zorgen over de leveringszekerheid van drinkwater. Dat is een acuut en urgent probleem."

Een kleine greep uit de problemen voor het drinkwater: het grondwater raakt steeds meer vervuild, klimaatverandering, bevolkingsgroei, steeds vollere ondergrond, economische groei en afname van de beschikbare hoeveelheid zoet water. De verwachting is dat in heel Nederland in 2040 tot 30 procent meer drinkwater wordt gebruikt.

Wij maken ons zorgen over de leveringszekerheid van drinkwater. Dat is een acuut en urgent probleem. De klimaatverandering, de woningopgave en economische groei laten een stijgende drinkwatervraag zien

Jelle Hannema, directeur Vitens

Dat heeft allemaal gevolgen voor de consument. Want die gaat in ieder geval meer betalen voor drinkwater. Bij alle drie de drinkwaterbedrijven die Drenthe van water voorzien zijn de tarieven dit jaar gestegen. Bij al deze bedrijven is het tarief gestegen naar 72 eurocent voor 1000 liter drinkwater. Vorig jaar lagen die tarieven rond de 63 eurocent per 1000 liter. Alleen Waterbedrijf Groningen was iets duurder vorig jaar met 67 cent. En deze tarieven gaan in de toekomst alleen maar verder en sneller stijgen, verwachten de drinkwaterleveranciers.

Drie drinkwaterbedrijven

In de provincie leveren drie bedrijven water: Vitens, Waterbedrijf Groningen en WMD. De meeste huishoudens in Drenthe krijgen hun drinkwater van de WMD. Vitens levert water aan de huishoudens in de gemeenten Meppel en Westerveld. Waterbedrijf Groningen heeft twee grondwaterwinningen in het noorden van Drenthe en haalt oppervlaktewater uit de Drentsche Aa. Daarmee levert het bedrijf drinkwater aan Noordwest-Drenthe.

Wat zijn die problemen dan?

Vervuiling van grondwater

"Het grondwater, waar WMD drinkwater van maakt, raakt meer en meer vervuild door landbouw, industrie en huishoudens", vertelt Leo Hendriks. "De stoffen die vandaag de dag worden aangetroffen zijn dertig tot vijftig jaar geleden in de bodem terechtgekomen en vervolgens langzaam naar de diepere lagen gestroomd. Omdat deze stoffen moeilijk te verwijderen zijn moet het water aanvullend worden gezuiverd door middel van geavanceerde, nieuwe, zuiveringstechnieken om er drinkwater van te maken."

In 2027 moeten alle lidstaten van de Europese Unie voldoen aan een wettelijke richtlijn, waarin staat dat al het water in Europa schoon en gezond is. Waterbedrijf Vitens waarschuwt alvast: "Nederland gaat zonder aanvullende maatregelen deze ambities hoogstwaarschijnlijk niet halen."

De hele drinkwatersector pleit voor een totaalverbod op PFAS, chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt en van nature niet in het milieu voorkomen. Zo ziet WMD lozingen van PFAS, medicijnen en industriële afvalstoffen steeds vaker terug in drinkwaterbronnen. De waterdrinkbedrijven zijn al druk bezig om alles schoner te krijgen, maar maatregelen die nu worden genomen, zijn pas over dertig tot vijftig jaar merkbaar in de bodem.

Jelle Hannema en Marike Bonhof, die de directie vormen van Vitens, zeggen dat vorig jaar een relatief nat jaar was. Een jaar zonder langdurige periodes van droogte. "Een nat jaar moet niet afleiden van de uitdagingen waarvoor we staan. Bovendien zijn extreme regenval en droogte twee kanten van dezelfde medaille: klimaatverandering."

In 2027 heeft WMD naar verwachting minstens 2 miljard liter extra water nodig

Leo Hendriks, directeur WMD

Maar meer droogtes zijn niet het enige probleem van klimaatverandering. Het wordt warmer en dat gaat gepaard met meer vraag naar water. Een extra douche, het zwembadje in de tuin vullen en de plantjes water geven.

Bevolkingsgroei

Iedere gemeente in Drenthe liet vorig jaar een groei zien in het aantal inwoners. En aangezien het ook economisch goed gaat, is het waterverbruik voor zakelijk gebruik en bij bedrijven toegenomen. En dan zijn er ook nog grote nieuwbouwplannen van het kabinet. Het gemiddelde gebruik van drinkwater is bij WMD zo'n 128 liter per persoon per dag.

WMD houdt daarom rekening met een forse toename. Leo Hendriks: "In 2027 heeft WMD naar verwachting minstens 2 miljoen kubieke meter extra water nodig." Dat is 2 miljard liter water. Naar 2035 loopt dat zelfs op naar 4 miljard liter extra. Vorig jaar produceerde WMD 35,1 miljard liter water. "WMD zal na twintig jaar op zoek moeten naar nieuwe waterwinlocaties en focussen op het uitbreiden van bestaande locaties."

Vitens dringt aan op snelle maatregelen. "Zo hebben we bijvoorbeeld een aantal verzoeken voor drinkwater van zakelijke klanten moeten afwijzen. Een snelle uitbreiding van onze capaciteit en vergunningen is noodzakelijk om te voldoen aan de snel toenemende drinkwatervraag. Een groei die het gevolg is van klimaatverandering, economische groei en demografische groei", aldus de directie van Vitens.

Aardwarmte vormt risico voor waterwinning

Nieuwe waterbronnen voor WMD moeten uit de grond komen. In de provincie zijn namelijk geen grote bronnen als rivieren aanwezig en dat in een tijd waar vaker sprake is van verdroging. En de ondergrond raakt ook steeds voller. Niet met water. Maar bijvoorbeeld met warmtenetten en ook de zoektocht naar hernieuwbare energiebronnen, zoals aardwarmte, leiden tot deze ondergrondse drukte.

Het boren naar aardwarmte kan tegelijk grote gevolgen hebben voor het drinkwater. Op zo'n 2000 meter diepte wordt naar aardwarmte geboord. De gebieden waar drinkwater naar boven wordt gehaald liggen op 20 tot 300 meter diepte, met nog een reservevoorraad op 200 tot 700 meter diepte. Aardwarmte-installaties boren dus door deze lagen. Daarbij kan het voorkomen dat er lekkages ontstaan naar de waterbronnen. Dan kan die waterbron voor altijd onbruikbaar zijn.

Investeren

"Om de leveringszekerheid veilig te stellen, zijn aanzienlijke investeringen nodig", zegt Marike Bonhof, financieel directeur bij Vitens. "De financiering hiervan staat onder druk. Investeringen zijn nodig voor instandhouding, uitbreiding en aanpassing van de productiecapaciteit aan klimaatverandering." WMD zegt de komende jaren gemiddeld zo'n 35 miljoen euro per jaar te investeren.

En investeren kan alleen als je geld hebt. Gelukkig voor Vitens en WMD maakten ze vorig jaar allebei winst. Vitens 19,4 miljoen euro en WMD 9,9 miljoen euro. Leo Hendriks: "In de toekomst wordt er meer drinkwater verkocht en zullen de opbrengsten groeien, maar de kosten gaan wel voor de baten uit."

Lees ook:

• Water blijft stromen uit kranen in Drenthe. WMD heeft genoeg water op voorraad
• De Staat van Drenthe: hoe houden we ons 'blauwe goud' schoon en betaalbaar?