Natuurbegraafplaatsen worden steeds populairder. In 2020 kozen 1572 mensen in Nederland voor een graf op een natuurbegraafplaats, terwijl dat er in 2011 nog maar 10 waren. In 2021 is dat aantal alleen nog maar groter geworden, zegt Marc Hes van Brana, de branchevereniging voor echte natuurbegraafplaatsen in Nederland.

Volgens hem komt dat onder andere doordat er vorig jaar een derde natuurbegraafplaats bij gekomen is in Drenthe. In totaal zijn er in Nederland bijna dertig.

Zorgen over natuurbegraven

Met de stijging van de populariteit van natuurbegraafplaatsen worden er ook steeds meer zorgen geuit over de gevolgen van natuurbegraven. Zo is in 2014 bijvoorbeeld de website natuurbegraafplaats-waaromniet.nl in het leven geroepen, waar argumenten tegen natuurbegraven worden opgeworpen. De zorgen gaan met name over de invloed van deze relatief nieuwe vorm van begraven op het milieu. Hoe gegrond zijn deze zorgen over de duurzaamheid van natuurbegraafplaatsen?

Garantie voor natuurbescherming en onderhoud

Drenthe telt momenteel dus drie natuurbegraafplaatsen: Hillig Meer in Eext, de Velden in Zuidvelde, en Mepperdennen te Meppen. Alice Reukema, locatiebeheerder van laatstgenoemde locatie, geeft aan dat natuurbegraafplaatsen juist een positieve invloed hebben op de natuur.

Natuurbegraafplaatsen worden namelijk vaak aangelegd in een bestaand natuurgebied, en de inkomsten van de begrafenissen komen ten goede aan fondsen om het natuurgebied te onderhouden. Zo ook bij Mepperdennen, wat aangelegd is in een bestaand bos. "Je helpt de natuur, want je ontwikkelt het gebied," zegt Reukema. Door bijvoorbeeld te dunnen krijgt de onderbegroeiing de kans om weer te gaan groeien. "Allerlei dieren hebben er baat bij, je helpt de biodiversiteit," zegt ze.

Tijdelijke lusten, eeuwige lasten?

Toch stelt dit niet alle critici gerust: natuurbegraafplaatsen garanderen namelijk eeuwigdurende grafrust, terwijl elk graf maar eenmalig inkomsten genereert. Tijdelijke lusten dus, en eeuwige lasten. Hoe wordt dat opgelost?

Reukema legt uit dat hier goed over nagedacht is. Natuurbegraafplaats Mepperdennen valt namelijk onder stichting Heidehof. Deze stichting heeft een natuurfonds opgericht, waar een deel van de inkomsten van elk graf in vastgelegd wordt. Op die manier verzekeren ze dat er geld beschikbaar blijft om de begraafplaats te onderhouden. Bovendien verzorgen ze het bos, maar naar de graven zelf hebben ze geen omkijken. "Zodra iemand is begraven komen we er niet meer aan," zegt Reukema. "De natuur ontfermt zich over het lichaam en het graf." De kosten van onderhoud zijn dus ook betrekkelijk laag.

Grotere problemen

Daarnaast hanteert de natuurbegraafplaats richtlijnen die garanderen dat er geen stoffen in de bodem komen die daar niet thuishoren. Zo moet de overledene kleding van onbehandelde, natuurlijke stof dragen. Dus wel wol, zijde, linnen, en jute, maar geen nylon, polyester, of fleece. Kunstgebitten en pacemakers gaan eveneens de grond niet in. "Nieuwe knieën en heupen hoeven er natuurlijk niet uit," zegt Reukema.

Richten zulke protheses dan geen schade aan de bodem aan? Hoogleraar ecologie Han Olff van de Rijksuniversiteit Groningen denkt dat dat meevalt. De stoffen in ons lichaam zijn ook aanwezig in bomen en planten, behalve metalen zoals lood. Maar, "alles wat giftig is voor de natuur is ook giftig voor ons," zegt hij. De stoffen in ons lichaam die de potentie hebben om schadelijk te zijn voor de natuur, zijn aanwezig in enorm kleine hoeveelheden. Er is dus niet direct reden om hier bezorgd over te zijn. "We hebben veel grotere problemen voor de bodem dan de stoffen die daar terechtkomen via het begraven van het menselijk lichaam," voegt hij toe. Zo daalt dioxine, wat onder andere vrijkomt bij vuilverbranding, industrie, en verbranding van ongelode benzine, ook neer op de bodem, evenals stikstof.

Ook medicijnresten komen al veel in de natuur terecht zonder dat men daar begraven wordt. Bijvoorbeeld de hormonen uit anticonceptiemiddelen. Die komen via urine in het rioolwater terecht, wat op zijn beurt weer in de natuur terecht komt en daar schade aanricht aan aquatische ecosystemen. "Dit baart me veel grotere zorgen dan stoffen die bij overlijden in de grond terecht komen," stelt Olff.

Duurzame opties

Cremeren is wat duurzaamheid betreft mogelijk een beter idee, denkt Olff. Bij verbranding verdwijnen de organische verbindingen namelijk, en daardoor voorkom je dat potentieel schadelijke stoffen in de bodem terechtkomen. Zelfs als je vervolgens de as in de natuur begraaft of verspreid. Maar metalen, zoals vullingen in kiezen, verbranden niet. Zoals eerder genoemd gaat dat echter om zulke kleine hoeveelheden dat ze de natuur waarschijnlijk niet aantasten. Daarnaast noemt Olff dat je wel een nieuwe functie voor de natuur creëert door natuurbegraafplaatsen te maken, en zo kan de natuur beschermd en onderhouden worden, zoals Reukema al aangaf.

Zowel Olff als Reukema zien dus geen grote bezwaren tegen natuurbegraafplaatsen als het gaat om duurzaamheid. Sterker nog, Reukema benadrukt de positieve impact van natuurbegraafplaatsen op de natuur, met name wat betreft het veiligstellen van het onderhoud en voortbestaan van natuurgebieden. Ook Olff onderstreept de potentie van natuurbegraafplaatsen voor natuurbehoud.

Die boom blijft staan

"De natuur staat altijd voorop," zegt Reukema. "Stel dat iemand zegt: ik wil daar begraven worden, maar dan moet die boom weg, dan gaan we dat niet doen." Het gebied Mepperdennen gaat dan ook nooit op slot. Naast grafbezoek, wordt het ook gebruikt als wandelgebied. "Ik heb weleens iemand uren bij een graf een boek zien lezen," zegt ze. "Het is nog steeds gewoon een heel mooi bos."