Herten passen hun gedrag aan als er wolven rondlopen. De herten zijn in een 'landscape of fear' waakzamer en kauwen dan minder aan jonge boompjes. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Annelies van Ginkel uit Orvelte.

Ze is gepromoveerd op het gedrag van wolven en herten. In het oerbos van Bialowieza op de grens van Polen en Wit-Rusland onderzocht ze hoe wolven de vegetatie beïnvloeden. Met het oog op een toenemend aantal wolven in Drenthe stellen we haar een aantal vragen over haar onderzoek.

Hoe heb je het onderzoek uitgevoerd?

"We weten ongeveer waar in het oerbos wolven de kern van hun territorium hebben, daar brengen ze hun jongen groot. We hebben in die kern cameravallen opgehangen en ook daarbuiten. Op die manier konden we het hertengedrag vastleggen. En we hebben jonge boompjes geplant van ongeveer 50 centimeter hoog. Door de jaren heen hebben we gekeken hoe het ging met die boompjes."

"Met cameravallen konden we zien hoe vaak de herten langskwamen en van de jonge boompjes aten, zo konden we het gedrag van de wolf linken aan het gedrag van de edelherten en hoe dat effect heeft op vraatschade aan jonge boompjes."

Wat is het idee daarachter?

"De theorie is het landscape of fear, dat betekent dat zodra er een roofdier zoals de wolf in een gebied aanwezig is, herten hun gedrag aanpassen. De wolf eet herten en de herten proberen dat te voorkomen. De herten worden dus waakzamer en mijden bepaalde gebieden. Maar die waakzaamheid gaat ten koste van de mogelijkheid om te eten dus de herten moeten een afweging maken: moet ik hier waakzaam zijn of kan ik hier eten. Dat werkt door op de vegetatie."

Ze hebben dan geen tijd om jonge boompjes op te eten?

"Inderdaad. Op plekken met veel wolvenactiviteit zijn ze waakzamer en besteden ze minder tijd aan eten. Daardoor krijgen die jonge boompjes meer kans zich te ontwikkelen tot een volwassen boom."

Blijkt dat ook uit je onderzoek?

"We zien vooral dat boomsoorten die veel gegeten worden door edelherten, zoals de esdoorn en de linde, ervan profiteren. Vooral in de buurt van een dikke, omgevallen boom. Want achter zo'n boom kan een wolf zich verstoppen, de herten zijn daarom nog waakzamer."

"Als een omgevallen boom in een gebied ligt met veel wolvenactiviteit wordt daar veel minder van jonge boompjes gegeten. Maar als zo'n dode boom in een gebied ligt met minder wolvenactiviteit, dan is het effect minder sterk. Het gaat dus echt om een combinatie van de aanwezigheid van de wolf en de aanwezigheid van zo'n omgevallen boom als risicofactor."

Rondom een wolvenhol kan zich dus veel jong bos ontwikkelen?

"Dat zou inderdaad kunnen. Voorwaarde is wel dat er voldoende water in de grond zit, er voldoende voedsel is, en er voldoende zaden zijn waaruit jonge boompjes zich kunnen ontwikkelen. Zonder die voorwaarden zal de wolf ook geen effect hebben."

Verwacht je dit ook in Nederland?

"Tot op zekere hoogte. Polen is een ander land: het is rustiger en minder dicht bevolkt. Dat geldt zeker voor het bos waar wij onderzoek hebben gedaan. Het is dus lastig om te voorspellen welke invloed de wolf heeft in een gebied waar meer menselijke activiteit is zoals in Nederland."

"Als een wolf aanvalt, heeft hij 10 tot 50 procent kans dat hij het dier daadwerkelijk doodt. De dieren die niet gedood worden, leren hiervan en passen hun gedrag aan. Bovendien blijven er resten over van dode dieren en daar komen weer andere beesten op af. Op die manier heeft een wolf dus ook invloed."

Hoe wolven rivieren veranderen

In Amerika hebben wolven grote effecten gehad. Gebeurt dat in Nederland ook?

"Grote effecten zoals je in Yellowstone National Park zag nadat daar wolven uitgezet waren, zullen we hier niet zien. Uit de wetenschappelijke literatuur over Yellowstone blijkt overigens dat de effecten minder rooskleurig zijn dan het filmpje laat zien. Maar daar spelen veel meer factoren een rol. In Nederland kunnen we wel degelijk bepaalde effecten verwachten maar dan op kleine schaal."

"De precieze effecten van de wolf zijn moeilijk in te schatten. Het meeste onderzoek naar wolven vindt plaats in gebieden met weinig menselijke invloed zoals nationale parken in Scandinavië en Oost-Polen. Er is maar heel weinig onderzoek gedaan naar het effect van wolven in een door mensen gedomineerd land."

Gaan we de wolf nog zien in Drenthe?

"Dat zou leuk zijn. Als je een wolf ziet in Drenthe zou ik zeggen: 'Juich, geniet ervan en hou verder je mond dicht'. Ik zou het zelf geweldig vinden als ik een wolf in Drenthe tegen zou komen."

Heb je weleens een wolf gezien?

"Twee keer in Polen, dat waren prachtige ontmoetingen. Het gaat wel heel snel, voor je het weet is hij weer voorbij. Beide keren stond ik te stuiteren want het zijn prachtige beesten om te zien."