Grote runderen hebben hun gedrag aangepast aan de aanwezigheid van de wolf. Dat merkt Gijs Bouwmeester, kuddebeheerder voor Natuurmonumenten in het Drents-Friese Wold.

In een gebied met bos, heideterrein en voormalige landbouwgrond van maar liefst duizend hectare loopt sinds twaalf jaar een kudde rond van ongeveer tachtig Spaanse Sayaguesa-runderen. "Het is eigenlijk een grote familie", zegt Bouwmeester.

Kort geleden werd er een kalf gepakt door vermoedelijk een wolf en dat gebeurt vaker. Maar het aantal verloren kalveren was in 2022 elf en vorig jaar ging het om zes kalveren.

Elders overnachten

Ze leren zich te weren tegen de wolf. "Een heel concreet voorbeeld is dat koeien met kleine kalfjes samen overnachten. Ze zoeken de randen van het gebied op waar ze grazen. Dicht bij menselijke activiteiten, in de buurt van wegen, fietspaden en woonerven. Waar mensen wonen met waakhonden, die ook als waakhond voor de kudde kunnen fungeren", vertelt Bouwmeester.

Ook rond de bevalling gedragen de koeien zich anders. "Ik kan aan het gedrag van een koe zien dat die moet gaan bevallen. Die zondert zich ongeveer vijf of zes dagen af van de kudde om de bevalling in te gaan. Dat is een heel kwetsbaar moment. Het kalf is dan nog immobiel. We zien een verandering dat groepjes koeien zich afzonderen of dat ze dichter bij de kudde blijven om een kalf te krijgen."

Bouwmeester ziet zelfs mogelijke voordelen van de aanwezigheid van de wolf. De kudde moet namelijk niet te groot worden om te zorgen dat er genoeg voedsel is voor de koeien in het gebied. "We moeten de kudde beheren in de zin van afromen en beesten eruit halen omdat anders de graasdruk te hoog wordt. Als er dan aan de voorkant wat aanwas verdwijnt, dan zijn we daar misschien wel mee geholpen."

Doodsoorzaak vaak onbekend

Als er een dood kalf wordt gevonden, gaat al snel de beschuldigende vinger naar de wolf. Maar dat is volgens de kuddebeheerder niet altijd terecht. Lastig is ook dat Bouwmeester vaak niets terugvindt van een dood kalf. "Er zijn ook andere doodsoorzaken. Gemiddeld verloren we eerder tussen de twee en vier kalveren per jaar."

Schadevergoeding ligt lastig. Dna moet namelijk binnen 24 uur worden afgenomen voor een betrouwbare uitslag. Weersomstandigheden zijn ook van invloed; als het regent is er minder kans op een goede dna-analyse. "Het komt maar zelden voor dat ik dna af kan nemen bij een kalf dat mogelijk is gedood door de wolf. En zonder een sluitend dna-profiel heb je geen recht op vergoeding. Maar daar is het ons niet om te doen. We willen wel weten wat de verliezen zijn en we willen de ontwikkeling goed volgen", aldus Bouwmeester.

Het is ondoenlijk om de dieren te beschermen met een wolfwerend raster. Maar Bouwmeester gebruikt toch zo'n raster. "Ik heb een aparte vangweide waar ik de dieren in de winter voor een paar weken kan opsluiten. Dat is nodig om aan mijn veterinaire verplichtingen te voldoen, oormerken en selectie. Daar hebben we eerder ook te maken gekregen met de wolf. Maar ik wilde dat de dieren zich daar altijd veilig konden voelen en daarom heb ik het wolfwerend gemaakt. Sindsdien hebben we daar geen problemen meer."

Toekomst onduidelijk

Natuurmonumenten maakt gebruik van grote grazers om het landschap een open karakter te geven, het dichtgroeien van heide, duinen en graslanden te voorkomen en meer variatie in de vegetatiestructuur aan te brengen. Het lukt Bouwmeester prima om aan die eisen te voldoen. Maar hij kan zich voorstellen dat dit bij collega's anders ligt. "Als je weinig dieren hebt in een klein gebied, dan is het ingewikkeld om je begrazingsdoelen te halen."

En helemaal gerust op de toekomst is hij niet met groter wordende roedels. "Een wolf denkt wel twee keer na voordat die aan een grote koe begint met twee grote prikkers erop. Dat is linke soep. Maar dingen kunnen veranderen. Zeker als een roedel gaat groeien en grotere prooien aan kan, dan kunnen dingen gaan veranderen."