In de Drentsche Aa zijn forse concentraties trifluorazijnzuur (TFA) gevonden, een stof verwant aan het schadelijke PFAS. Dat blijkt uit een onderzoek van Pesticide Action Network (PAN) Europe in verschillende landen. De omvang van 'deze vervuiling' noemt de pesticidenwaakhond 'schokkend'.

Van de 23 onderzochte Europese wateren staat de Drentsche Aa op plek zes als het meest met TFA belaste water, stelt PAN, dat als doel heeft het gebruik van schadelijke bestrijdingsmiddelen uit te bannen. TFA komt onder meer voort uit het gebruik PFAS-pesticiden en is daarvan een afbraakproduct. De Drentsche Aa wordt door Waterbedrijf Groningen gebruikt voor drinkwater.

PAN heeft voor de Drentsche Aa gekozen omdat het een 'gesloten watervoorkomen' is, zegt Margriet Mantingh, voorzitter van het in Assen gevestigde PAN Nederland. "Het water wordt niet beïnvloed door bijvoorbeeld de Eems of de Rijn. Alles wat in het water gevonden wordt, komt uit de directe omgeving."

Via landbouw in het water

Trifluorazijnzuur komt meestal door industriële lozingen in het water terecht. Denk bijvoorbeeld aan chemieconcern Chemours, dat eerder dit jaar een deel van de fabriek in Dordrecht stillegde om te voorkomen dat het boetes zou krijgen voor de dumpingen van het stofje. Maar ook via de landbouw komen chemicaliën in de lucht en het water terecht.

PAN vermoedt dat TFA zo in de Drentsche Aa terechtkomt. Boeren krijgen daarvan overigens niet de schuld. Uit bijvoorbeeld product-etiketten zou niet duidelijk worden of gewasbeschermingsmiddelen PFAS-pesticiden bevat.

Grens overschreden?

PAN wijst op de drinkwaterrichtlijn van de EU. Daarin staat dat het totaal van PFAS 500 nanogram per liter mag bedragen. Van TFA zijn in de Drentsche Aa hogere hoeveelheden gevonden, namelijk 1.500 nanogram per liter. Maar daarmee wordt geen limiet overschreden, voor TFA ligt de norm op 2.200. "TFA geldt nog niet als een PFAS-verbinding", weet Mantingh. "Ik denk wel dat dat zou moeten."

Jan Peter van der Hoek, hoogleraar drinkwatervoorziening aan de TU Delft en werkzaam bij Waternet Amsterdam, wijst op de discussie die nu wordt gevoerd. Volgens hem is TFA een kleine verbinding en de vraag is of TFA genoeg zogeheten 'koolstofatomen' bevat om onder PFAS te vallen. "Ga je TFA wel tot de PFAS-groep rekenen, dan gaat TFA heel snel de PFAS-norm opsnoepen", doelt hij op de EU-limiet van 500 nanogram per liter.

Gezondheid

PAN wil snelle politieke actie om te voorkomen dat TFA zich verder verspreidt. Zij wijst op gezondheidsrisico's van het stofje. "Daar komt steeds meer bewijs voor", zegt PAN-voorzitter Mantingh. "Maar er moet meer onderzoek komen. Want men is het nog lang niet over de gevolgen eens." Mantingh brengt het 'voorzorgsprincipe' naar voren. "Maar de industrie geeft nog veel tegenwind."

TFA wordt in Nederland bijvoorbeeld ook gevonden in de Rijn en de Maas. Het stofje is goed oplosbaar in water, waardoor het voor drinkwaterbedrijven moeilijk is om het eruit te halen. Drinkwaterbedrijven willen daarom dat voorkomen wordt dat TFA in het water terechtkomt. Van der Hoek: "Dus dat betekent dat je het bij de bron moet aanpakken. Het beste is een verbod op het gebruik van TFA."

PAN kondigt aan in juli nieuwe onderzoeksresultaten te presenteren. Dan wordt drinkwater onder de loep genomen.