"Het is een kerkhof van fijnsparren. En het doet je als natuurbeheerder gewoon zeer aan de ogen." Rayonbeheerder Joop Hellinga van stichting Het Drentse Landschap had het graag anders gehad. Maar het is een slagveld wat de letterzetter in het Asserbos heeft aangericht in de vakken met fijnsparren.

Gevolg is dat er komende herfst, in overleg met boseigenaar gemeente Assen, honderden sparren gekapt gaan worden. "Je ziet vanaf het wandelpad meteen dat dit stuk sparrenbos dood is. Sommige bomen zijn helemaal bovenin nog wel groen en lijken gezond. Maar dat is bedrog. Onder de bast is het flink mis", zegt collega Jantinus Dokter van het Drentse Landschap.

Het is een minuscuul beestje, maar dat verwoest hier wel even het hele sparrenbos"

De boswachter peutert met zijn zakmes even een stukje bast af van de fijnspar. Met de punt pulkt hij vervolgens uit een gaatje een klein bruin kevertje tevoorschijn. "Nou dit is 'm dus. Een heel minuscuul beestje, maar dat verwoest hier wel even alle sparren in dit bos."

Opmars door droogte

Eenmaal aangetast is er volgens Jantinus Dokter 'geen houden meer aan'. Vorig jaar leek de aantasting nog mee te vallen. Maar met deze derde droge zomer op rij is de weerstand van de sparren alleen maar minder geworden, waardoor de letterzetter verder zijn opmars kon maken. De verwoesting blijkt veel groter.

"De aanhoudende droogte versterkt de positie van de letterzetter. Want als de sapdruk wegvalt, hebben de kevertjes het makkelijker om de bast van de boom binnen te dringen. En door de lange droge periodes hebben ze vrij spel gekregen en is de aantasting niet meer te stoppen", vertelt Hellinga.

Niet alleen in het Asserbos, maar ook in andere bosgebieden van Assen heeft het kleine bruine kevertje zijn verwoestende werk gedaan. Vandaag worden de eerste zieke en dode sparren alvast gemarkeerd met oranje verf. Daar gaat met de herfst de zaag in.

(tekst gaat verder onder de foto)

Volgens Joop Hellinga van Het Drentse Landschap moet er rigoureus ingegrepen worden. "Vorig jaar ontdekten we de opmars van de letterzetter in een bepaald perceel van de fijnsparren hier in het Asserbos. We dachten toen dat we nog wel wat sparren zouden kunnen behoeden voor kap. Maar dat valt dus vies tegen. En als je niet ingrijpt, gaat het proces alleen maar verder en verder. Eenmaal aangetast door de letterzetter betekent uiteindelijk toch het einde. Is het niet nu, dan over twee jaar."

Larven zijn boosdoener

Het bruine kevertje zelf vreet de sparren trouwens niet aan. Het zijn de larven van de letterzetter die uiteindelijk het doodvonnis van de fijnspar tekenen. "Het mannetje kruipt onder de bast. Die scheidt daar een chemisch luchtje af waar vrouwtjes op afkomen, en die legt vervolgens haar eitjes onder de bast. Daarna gaat het mis als de larven uitkomen, want die vreten zich een weg door de bast heen. En dat doen ze in de vorm wat lijkt op het schrijven van letters, waaraan ze dus hun naam te danken hebben. Maar die larven zijn dus de boosdoeners", legt Hellinga uit.

(tekst gaat verder onder de foto)

Sparen waar het kan

Nu al waarschuwen de mannen van Stichting het Drentse Landschap dat de kaalslag enorm zal zijn onder de sparren. "Het publiek zal eerst wel schrikken, al zien die vanaf het wandelpad natuurlijk ook wel dat de bomen dood zijn. We sparen bomen waar het kan, maar het gaat ook om veiligheid. Want de bossen, die wij voor de gemeente Assen beheren, die zijn wel openbaar toegankelijk. En als je nu niet aanpakt, verspreidt het zich nog weer verder, en moet je later alsnog ingrijpen. Want dood gaan de bomen toch, met alle gevaren van dien."

(tekst gaat verder onder de foto)

In Duitsland sneuvelen hectares bos

De man die het definitieve doodvonnis van de sparren tekent is Ap Obdam. Hij is al meer dan veertig jaar actief in de bosbouw als blesser, oftewel de man die de bomen markeert, waar de zaag in moet. Hij gaat de komende tijd alle Asser bospercelen af, waar de letterzetter zijn verwoestende sporen heeft achtergelaten. Kaartmateriaal wijst hem de weg. Obdam schat in dat hij zeker op meer dan duizend zal uitkomen. "Het is rampzalig wat dat beestje aanricht in de bossen hier. Maar eigenlijk is het nog niks vergeleken bij wat er in Duitsland aan de hand is. Daar sneuvelen hele hectares sparrenbossen."

Lees ook:

• Kap van honderden aangetaste fijnsparren in bosgebieden van Assen

Door: Margriet Benak