Geheimzinnige dieren die knoflookpadden... Ze leven onder water of onder de grond én ze zijn uiterst zeldzaam, dus je zult niet snel een exemplaar in het vizier krijgen. Maar juist in Drenthe voelt de pad zich thuis; de grootste populatie van Nederland bevindt zich op de Hondsrug.

"De verschillende deelpopulaties leven hier op dit moment echter behoorlijk versnipperd; ze staan niet in verbinding met elkaar. De afstanden zijn te groot en het landschap ertussenin is minder geschikt. Consequentie daarvan is dat inteelt op de loer ligt en dat kan leiden tot uitsterven", aldus Richard Struijk van RAVON, kennisorganisatie voor reptielen, amfibieën en vissen. Daarom zijn verschillende organisaties bezig met een herstelplan.

Bedreigd

De knoflookpad is een bedreigde diersoort en staat op de Rode Lijst. "Het is een soort die van oorsprong in beek- en rivierdalen voorkomt, vooral in de oostelijke helft van Nederland, van Drenthe tot en met Limburg", aldus Struijk. Het aantal dieren is sterk afgenomen. "Dat komt vooral door het verdwijnen van de dynamiek langs rivieren en beken en door intensivering en schaalvergroting in de landbouw."

Hoe slecht het precies gaat met de pad is moeilijk vast te stellen, omdat het dier een teruggetrokken bestaan leidt. Overdag graven de padden zich in en 's nachts zijn ze alleen onder water te horen. Exacte cijfers zijn daarom niet bekend.

Drentse steun

Om de Drentse populatie te ondersteunen werkt de provincie Drenthe samen met RAVON, Landschapsbeheer Drenthe en Staatsbosbeheer aan het herstel van verbindingen tussen bestaande leefgebieden en aan het verwezenlijken van nieuw leefgebied tussen Weerdinge en Exloo. Struijk: "Het doel is één grote populatie te creëren, een aaneenschakeling van meerdere families. Dat houdt in dat we bestaande populaties versterken en verbinden, door geschikt leefgebied te creëren."

Die ondersteuning heeft wel wat voeten in de aarde, omdat de pad veeleisend is. Struijk: "De knoflookpad gedijt het best in ondiepe wateren met een groot oppervlak, zodat het water opwarmt en ook incidenteel droog kan vallen, zodat er geen vis in kan overleven. Want vissen eten de eitjes en larven van de knoflookpad op." Ook de grond rondom de plassen moet geschikt zijn. De pad moet zich daar kunnen ingraven.

Kraamkamer

De provincie heeft in Valthe een perceel aangekocht dat ingericht gaat worden als kraamkamer voor de knoflookpad. In andere provincies zijn knoflookpadden uitgezet waarvoor eieren gebruikt zijn van dieren die uit Drenthe komen. Langzaam maar zeker gaat het beter met het bedreigde dier.

Ook drinkwaterbedrijf WMD heeft speciale aandacht voor de knoflookpad. In het waterwingebied Valtherbos is een stuk land geschikt gemaakt. "Aan de andere kant van het bos zat al een kolonie. Daar zijn eierstrengen weggehaald en we hebben hier een poel gecreëerd die voldoet aan de biotoop waar een knoflookpad zich thuis voelt", vertelt Peter Bartelds van het drinkwaterbedrijf.

(verhaal gaat verder na de video)

Paring

Het voortplantingsseizoen begint in april en kan afhankelijk van de weersomstandigheden tot in juli duren. "De paring vind plaats in het water waar het mannetje het vrouwtje roept. Mijn imitaties van dierengeluiden zijn niet perfect, maar het lijkt op 'glok, glok, glok'." Bartelds gebruikt een hydrofoon om onder water te luisteren, maar heeft geen geluk.

Bartelds: "Na de paring komt de knoflookpad het land op om voedsel te zoeken en zich in te graven. Hier hebben we een stuk van een halve hectare verdeeld in drie stukken en jaarlijks zaaien we één stuk in met rogge. Zo kan de knoflookpad hier uit de voeten en krijgen we akkerkruiden, met name de korenbloem, terug.

Ondertussen ontwikkelt het nageslacht zich in het water. De eisnoeren worden in het water afgezet en aan waterplanten verankerd. Elk snoer kan 700 tot 3.400 eieren bevatten. De larven die eruit komen zijn verrassend groot voor zo'n klein kikkertje. Struijk: "De kikkervissen van de knoflookpad zijn de grootste van Europa, ze kunnen wel 20 centimeter groot worden."

Knoflook?

De knoflookpad komt in verschillende kleurvarianten voor, met een lichtgelige tot bruine rug voorzien van donkere vlekken. De ogen puilen uit en hebben een oranje iris en verticale pupil. Vaak zitten op de flanken rode of oranje vlekjes.

Het dier dankt zijn naam aan de kliersubstantie die het bij ongemak kan afscheiden om vijanden af te schrikken. De geur heeft iets weg van knoflook. Op de achterpoot zit een opvallend grote graafknobbel. Zodra er gevaar dreigt, kan de pad zich hiermee razendsnel ingraven.

Tot zijn teleurstelling heeft Bartelds de pad nog niet gezien, gehoord of geroken.

Lees ook:

• ‘Je draagt toch wat bij aan het landschap’
• Natuurvriendelijke boer: ‘Biodiversiteit gaat ons aan het hart’