Wat is natuur? Een vraag waar Martin Drenthen zich mee bezig houdt. De milieufilosoof en universitair hoofddocent filosofie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen schrijft over wilde natuur in ons land en is mede-auteur van het boek 'De wolf is terug'. Hij vindt het wel spannend zo'n wolf in ons volle Nederland.

"Het is een heel onverwachte ontwikkeling. Dat het zo snel is gegaan, verbaast bijna iedereen. Had je tien of twintig jaar geleden gezegd dat er nu wolven gesetteld zouden zijn in ons land, dan was je voor gek uitgemaakt."

Veel mensen zijn enthousiast over de wolf. Heeft u daar een verklaring voor?

"De wolf is een symbool voor heel veel verschillende dingen, zowel voor mensen die heel erg voor de wolf zijn als voor mensen die er heel erg tegen zijn. De wolf is een symbool van echte, wilde natuur, van ongerepte natuur. Het is een charismatisch beest dat zich moeilijk laat sturen en sommige mensen halen daar een soort troost uit. Zij vinden het mooi dat de natuur niet binnen de lijntjes kleurt. Andere mensen worden heel onrustig van datzelfde idee."

U zegt 'troost'. Is dat nodig?

"Er zijn veel mensen die denken, en ik betrap me daar zelf ook wel eens op: 'we leven in zo'n aangeharkt land waar alles is geregeld met wetten en conventies, dan is het mooi om te zien dat de natuur zich daar af en toe aan onttrekt'. Dan is het troostrijk omdat je gaat denken 'misschien kunnen wij dat ook wel'."

Waarom dan juist die wolf? Dat is toch een beest met een tamelijk onaangenaam karakter.

"Over dat onaangename karakter wordt heel verschillend gedacht. Er zijn mensen die de wolf zien als een soort verpersoonlijking van het kwaad in de natuur. Dat beeld kent een hele lange geschiedenis en is ooit nadrukkelijk geïntroduceerd omdat de wolf symbool stond voor het wetteloze."

"Andere mensen zien juist een heel sociaal, intelligent en flexibel dier. Veel mensen die dat zeggen hebben zelf een hond, die op een wolf lijkt. Mensen idealiseren een wolf soms zo dat ze hun ogen sluiten voor de minder aangename kanten van de wolf want het is inderdaad een roofdier. Hij eet vier kilo vlees per dag en dat doet hij niet door naar de slager te gaan. Hij doodt dieren zelf en dat gebeurt niet altijd even zachtzinnig. Dat beeld kunnen sommige mensen moeilijk rijmen met de wolf als zachtzinnig, intelligent en sociaal dier."

Is het niet een erg onpraktisch dier in ons aangeharkte land? Discussies over de wolf werken erg polariserend.

"Het is inderdaad een dier dat veel op stelten zet. Ik vind dat eerlijk gezegd wel mooi omdat het ons dwingt vragen te stellen die we misschien wel te veel uit de weg zijn gegaan. Bijvoorbeeld de vraag: 'wat betekent het dat we niet de enige bewoners zijn van deze planeet, dat we het landschap moeten delen met anderen, en dat we soms ruimte moeten maken voor andere soorten?'"

"Als het om een heel lief en schattig dier gaat, zeg een roodborstje, dan is het heel makkelijk gezegd dat je van de natuur houdt. Maar de wolf is nou net zo'n dier dat ons ermee confronteert dat het niet altijd makkelijk is. Als je vlinders wilt zul je ook rupsen moeten tolereren en de wolf zet dat heel mooi op scherp, die vraag."

Vooral schapenhouders ageren sterk tegen de wolf, terwijl honden veel gevaarlijker zijn. Waarom juist die aversie tegen de wolf?

"Slachtoffers van een hond worden als normaal gezien, als een deel van wat wij als het normale leven zien. Net zoals de duizenden mensen die dood gaan aan longproblemen door de uitstoot van het verkeer, want iedereen vindt dat het verkeer bij het moderne leven hoort en dat lijkt met honden ook een beetje aan de hand."

"Dan komt de wolf, een dier waar we helemaal niet meer aan gewend zijn. Sommige mensen die tegen de wolf zijn, vereenzelvigen het dier met ongerepte wildernis. Om die reden past hij niet in Nederland, het is hier te vol en te druk. Die mensen zouden eens een geschiedenisboek moeten lezen, want dan zie je dat de wolf al honderden of misschien duizenden jaren in de buurt van mensen woont."

"Mensen hebben zich eeuwenlang tegen de wolf beschermd, ze wisten hoe dat moest. Op plekken waar de wolf rondloopt, doen ze dat nog steeds. Maar in Nederland zijn we helemaal ontwend dat hier roofdieren rondlopen waar je gehouden dieren tegen moet beschermen. In Oost-Europa zijn wolven veel meer geaccepteerd, daar schaamt een herder zich als hij dieren kwijt raakt aan een wolf. Dan heeft hij zijn werk niet goed gedaan en zijn vee niet genoeg beschermd. Dat is een heel ander uitgangspunt."

Gaan wij zover komen?

"Niet vanzelf. Als we zover komen dan komt dat omdat we collectief besluiten daar werk van te maken. Voor een deel worden die stappen ook gezet. Als je schapen gebeten worden door een wolf krijg je die vergoed. Maar geen schapenboer is daar blij mee want je wilt geen schadevergoeding maar schapen die niet gebeten worden. Nu is er dus een vergoeding voor preventieve maatregelen zoals het bouwen van hekken en wolfwerende omheiningen."

"Ik denk dat dat een eerste stap is, dat je het mensen makkelijker maakt om met wolven samen te leven. Maar een volgende stap is dat wij, als menselijke bewoners van dit land, leren wat we moeten doen om de wolf te leren wat hij wel en wat hij niet kan doen, want alleen dan zal het kunnen lukken."

"Een voorbeeld dat ik altijd aanhaal komt uit de Verenigde Staten. Daar zijn grote stukken land waar mensen samenleven met bijvoorbeeld grizzlyberen. Die dieren wordt voortdurend geleerd uit de buurt van mensen te blijven. Als ze dat niet doen worden ze verjaagd, verdoofd en een heel eind verderop vrijgelaten en met veel vuurwerk en rubberen kogels verjaagd zodat die beer voorgoed in zijn oren knoopt dat hij bij mensen uit de buurt moet blijven."

"Zo leer je de dieren wat er nodig is om met mensen samen te leven en omgekeerd staan er enorme boetes op het laten slingeren van eten op bijvoorbeeld kampeerterreinen omdat je daarmee die dieren lokt en de verkeerde boodschap afgeeft. Dus er moet een soort collectief besef zijn: wij als mensen moeten ons ook aanpassen aan de dieren en als we dat doen kan het goed gaan, dat weten we uit het buitenland."

Verandert ons beeld van de natuur door de wolf?

"Ik denk het wel. Ik ben onlangs met een groep mensen op de Veluwe geweest waar die wolf rondhangt. We hebben sporen gezien van de wolf en een drol zien liggen en zodra je je dan realiseert dat die wolf er zit, en dat hij je misschien wel zit te bekijken, dan verandert dat toch je beeld. Het wordt er wat spannender van, wat minder vanzelfsprekend."

"Want de kans is niet nul dat een wolf mensen aanvalt. Het is wel nagenoeg nul en daarbij moet ik zeggen dat de meeste Nederlanders al lang op vakantie zijn geweest in gebieden waar ook wolven zitten. Alleen de meeste mensen weten niet dat als je in Slovenië bent, of in bepaalde delen van Frankrijk kampeert, daar wolven rondlopen. Als je je realiseert dat zo'n wolf bij jou in de buurt rondloopt... het is toch een roofdier, het is toch het dier van de sprookjes, dan maakt dat het toch een beetje spannender. En dan weet je verstandelijk: ik hoef nergens bang voor te zijn, maar je gevoel kietelt toch een beetje."