Hoe de eerste dorpen er zijn ontstaan, dat vindt Bertus Boivin het meest fascinerende aan de eeuwenlange geschiedenis van de Hondsrug. Het moment waarop mensen hier bleven. En waar precies in Drenthe je de Hondsrug ten volle kunt ervaren weet hij ook.

"Waar ik zelf mensen mee naar toe neem wanneer ik ze de Hondsrug wil laten zien, is de Noorderesch in Buinen", vertelt historicus en schrijver Bertus Boivin uit Assen. "Waar je een prachtig uitzicht hebt op de Hondsrug tussen Borger en Bronneger. Het is een heel glooiend landschap en daartussenin ligt een beekdal van het Voorste Diep waar nu een kanaal door gegraven is."

"Heel lang geleden waren die twee plekken met elkaar verbonden en is het smeltwater dwars door de Hondsrug heengedrongen; heeft de Hondsrug weggespoeld daar. Je kunt er echt de heuvels en het prachtige landschap zien. Datzelfde heb je ook in de buurt van Exloo, waar je heel mooi de glooiingen van de Hondsrug kunt zien. Als je de Hondsrug wilt ervaren, zijn dat de mooiste plekken om eens te gaan kijken."

Artikel gaat verder onder de foto

Landschap van eeuwen

Boivin schreef de teksten voor 'De Hondsrug. Landschap van eeuwen'. En wie de geschiedenis van de Hondsrug beschrijft, beschrijft de geschiedenis van Drenthe. Van de eerste ijstijden, de eerste mensen en de eerste nederzettingen tot de dag van vandaag. Alles staat erin: hunebedden en boerderijen, landbouw en cultuur, kerken en kastelen, ook al hebben we er van die laatste maar eentje. Alles samen verbonden door dat ene unieke landschap: de Hondsrug. Tegenwoordig Geopark de Hondsrug.

"De essentie van de Drentse geschiedenis is: het was boerenland waar boeren ook redelijk zelfstandig altijd hun kostje bij elkaar gescharreld hebben. 'Boerenrepubliek' werd het genoemd in de middeleeuwen", legt Boivin uit. "Vanaf de negentiende eeuw verandert die boerensamenleving, wanneer er kapitaal van buitenaf binnenkomt, woeste grond wordt ontgonnen, nieuw boerenland wordt ontwikkeld en bossen worden aangelegd... Het oorspronkelijk gezicht verdwijnt en het gaat er heel anders uitzien."

Artikel gaat verder onder de foto

Sporen van strijd

"De Hondsrug als verbinding van Zuid naar Noord is heel belangrijk geweest. Daardoor kon Groningen, notabene het grootste dorp in het Noorden van de Hondsrug, zich ontwikkelen, omdat het gunstig lag tussen land en zee. Dankzij de Hondsrug kon je over land heel goed in Groningen komen." Voor handel en oorlog had het een belangrijke functie. "Zo werd Groningen rijk en begeerd door een ieder die het hier voor het zeggen had. Wilde je Groningen veroveren dan moest je ernaar toe door Drenthe. Dat heeft Coevorden ook tot een belangrijke vestingstad gemaakt. In de zestiende en zeventiende eeuw werd Coevorden herhaaldelijk belegerd."

Het hoofdstuk rond Coevorden en Groningen eindigt wanneer de vestingsteden niet meer nodig zijn en de wallen om de steden verdwijnen of anders ingericht en bebouwd worden. Met plantsoenen en woningen.

Artikel gaat verder onder de foto

De eerste dorpen

"Het meest fascinerende van de geschiedenis vind ik zelf de tijd van de middeleeuwen", zegt Boivin. "Er moet een periode zijn geweest, daar zou je de vinger achter moeten zien te krijgen, dat de Drentse dorpen zoals we die nu kennen begonnen. Stel je voor: de hele oudheid door vonden mensen plekjes in Drenthe waar ze hun boerderijen stichtten, waar ze gingen werken, en weer verder trokken."

"Rond het jaar 1000 moet er een moment geweest zijn dat het dorpje wat toen ontstaan is en de boerderijen die daar toen neergezet zijn, bleven. De oerdorpen die toen ontstaan zijn en er nog steeds zijn, zoals Anloo, vind ik buitengewoon interessant. Professor Waterbolk stelde dat met name de korte namen heel oud zijn, dus: hoe korter de naam van het dorp, hoe ouder het dorp zou kunnen zijn. Ik denk niet dat het er één is. Ik denk dat er een stuk of twintig, dertig nederzettingen waren waar het begonnen is."

De alleroudste plek die in het boek staat is in de buurt van Donderen. Daar heb je een plek waar een stukje dwars door een bodemprofiel zichtbaar is en daar kun je de effecten van de laatste drie ijstijden zien. Ook hoe die nog steeds in de bodem zichtbaar zijn.

Door: Sophie Timmer