Het is begin maart, en dat betekent dat de eerste adders op de hei weer tevoorschijn komen. De adder is de enige gifslang die in Nederland in het wild leeft. Hoewel de kans op een beet klein is, zit een ongeluk in een klein hoekje.

Zoek het uit! ging daarom op zoek naar het antwoord op de vraag: 'Wat moet je doen als je gebeten wordt door een adder?'

Zwemmen, klimmen en opwarmen

Wie wel eens een adder heeft gezien in Drenthe deed dat hoogstwaarschijnlijk op het zwarte asfalt van een fietspad over de hei. Zodra de koudbloedige adder uit zijn winterslaap komt zoekt hij een warm plekje om op te warmen in de zon. Zo'n fietspad leent zich daar uitstekend voor!

Maar wist je dat een adder ook heel goed kan zwemmen? Niet zo goed als een echte waterslang, maar in het water kunnen ze zich prima redden. En als ze op zoek zijn naar een lekker maaltje kunnen ze zelfs een boom in klimmen om een paar eieren uit een nest te roven. Verder eet een adder graag kleine dieren, zoals muizen, konijntjes, kikkers of vogels.

Giftig?

Zoals gezegd is de adder de enige gifslang die we kennen in Nederland. Een adder kan binnen een fractie van een seconde toeslaan, doordat het gif wordt toegediend door de holle tanden waar het gif doorheen stroomt. Deze giftanden zijn ook lang en naaldachtig, waardoor het gif meteen diep in de prooi wordt afgegeven. Leuk weetje: een adder is immuun voor zijn eigen gif of dat van een soortgenoot. Als hij zich per ongeluk in zijn tong bijt dan is er voor het dier dus niets aan de hand.

Als bij een beet gif wordt afgegeven werkt het gif in op het bloed, het activeert onder andere een stollingsfactor, wat het afsterven van weefsel veroorzaakt. Het gif van de adder is in vergelijking met andere giftige slangen (die niet in Nederland voorkomen) relatief ongevaarlijk. Een beet is alleen gevaarlijk voor jonge kinderen en bejaarden, als het gif direct in de slagader wordt afgegeven of als het slachtoffer in een lichamelijk slechte conditie verkeert.

Wat merk je als je gebeten wordt?

Als je wordt gebeten door een adder kun je verschillende symptomen krijgen. Zo kun je pijn aan het gebeten lichaamsdeel krijgen, en het lichaamsdeel kan flink dik worden. Misselijkheid en totale incontinentie behoren ook tot de mogelijkheden. Het lichaam reageert op het gif door de aanmaak van verschillende verbindingen zoals histamine en serotonine. Alleen als je sterk allergisch bent voor het gif kun je in een anafylactische shock raken. Dat is een sterke allergische reactie van het lichaam die levensgevaarlijk kan zijn. Omdat men voor het ontwikkelen van een dergelijke allergie echter minstens 1 keer eerder gebeten moet zijn, komt dit in Nederland niet voor.

De meeste beten vinden plaats aan de handen en de voeten. Bij ernstige beten wordt er een tegengif toegediend. Veel beten komen doordat iemand probeert de slang op te pakken. Je moet een adder dus nooit vastpakken, dat vinden ze niet leuk.

Wat moet je doen als je gebeten wordt?

De kans dat je gebeten wordt door een adder is erg klein. Maar wat moet je doen als het desondanks toch gebeurt? RAVON, een onafhankelijke natuurbeschermingsorganisatie die inheemse reptielen, amfibieën en vissen en hun leefgebieden beschermt, geeft het volgende lijstje met do's en don'ts:

Mocht je gebeten zijn, ga dan als volgt te werk:

• verwijder ringen of knellende banden van het gebeten lichaamsdeel
• ga rustig liggen, beweeg minimaal en leg het gebeten lichaamsdeel zo laag mogelijk
• bij misselijkheid in een stabiele zijligging gaan liggen
• bel 112 voor vervoer naar het ziekenhuis
• het toedienen van een antiserum is alleen noodzakelijk wanneer er sprake is van duidelijke vergiftigingsverschijnselen. Een antiserum heeft vaak ook nare bijwerkingen. Van antiserum wordt je gegarandeerd ziek. Bij een adderbeet, die niet behandeld wordt, vallen de gevolgen vaak mee en blijft het bij zwellingen en misselijkheid.
• vraag wel in ieder geval om een tetanusinjectie.
• gebruik voor eventuele pijnstilling alleen paracetamol (dus geen aspirine, ibuprofen e.d.)

Wat moet je NIET doen:

• uitzuigen
• een incisie maken (in het lichaamsdeel snijden)
• alcohol, thee of koffie drinken
• andere pijnstillers dan paracetamol gebruiken

Hoe vaak komt het voor dat een adder bijt?

Veel confrontaties zijn het gevolg van domme pech, zoals het per ongeluk op een slang gaan staan of het plukken van bessen in een struik waarin zich een adder verschuilt. Adders zijn in Nederland en België tegenwoordig zeldzaam maar ook in het verleden, toen de soort algemener was, kwamen beten met een dodelijke afloop zelden voor. In de periode 1885-1972 werden in Nederland 138 gevallen van een adderbeet gemeld, waarvan er drie fataal waren.

Een van de fatale gevallen gebeurde in Drenthe. In 1939 werd een 12-jarige jongen in zijn grote teen gebeten toen hij blootsvoets over de hei van Tynaarlo liep. Doordat het slachtoffer de beet verzweeg werd hij na enkele dagen ernstig ziek en overleed 9 dagen na de beet. Tussen 1973 en 2005 zijn er in Nederland 83 adderbeten bekend, waarvan er 15 leidden tot symptomen van ernstige vergiftiging maar er niet één dodelijk was.

Zoek het uit!

Heb jij ook een vraag voor Zoek het uit!? Stuur die dan hieronder in!