In de bodem van de Nederlandse bossen is de hoeveelheid stikstof de afgelopen drie decennia jaarlijks met zo'n 40 kilo per hectare toegenomen. Drenthe komt er als bosrijke provincie vrij goed uit, maar vangt toch bovengemiddeld veel stikstof op.

Dat blijkt uit onderzoek van de Wageningen University & Research (WUR). De verzuring van de bodem valt overigens min of meer mee.

Herhaling onderzoek

In 1990 is in 150 bossen op zandgronden in Nederland de samenstelling van de bodem onderzocht. Die studie hebben WUR-wetenschappers vorig jaar herhaald op 127 locaties, waaronder op enkele tientallen locaties in Drenthe. De resultaten daarvan zijn vandaag gepubliceerd in Vakblad Natuur Bos Landschap.

De hoeveelheid stikstof in de bodem van de bossen is in 33 jaar met ruim 1.300 kilo per hectare toegenomen, schrijven de wetenschappers. Stikstofhoogleraar Wim de Vries spreekt van "een enorm grote hoeveelheid stikstof". Volgens hem krijgen bossen "al decennialang een fastfooddieet".

Drenthe scoort laagste toename van bosrijke provincies

Stikstofdepositie is de enige wezenlijke aanwijsbare bron voor de toename van de stikstof in de bosbodems, zeggen de onderzoekers. Van de bosrijke provincies in Nederland doet Noord-Brabant het het slechtst. Daar nam de hoeveelheid stikstof gemiddeld met 35 kilo per hectare toe. Gelderland en Utrecht (32 kilo), Overijssel (30 kilo) en Drenthe (26 kilo) volgen.

Dat is boven het landelijk gemiddelde van 21 kilo stikstof per hectare.

Effecten van stikstof

Stikstof heeft in de bodem twee effecten. Ten eerste vermesting, een toename van de voedingsstoffen die voor veel organismen ongunstig is. Ten tweede verzuring van de bodem, waardoor kwetsbare vegetatie vergaat. De stikstof in de bossen leidde vooral tot dat eerste. "De verzuring valt nog enigszins mee", zegt De Vries. "Dat komt omdat relatief weinig stikstof uitspoelt en alleen dan werkt stikstof verzurend. Omdat bossen naast veel stikstof ook veel basische stoffen vangen zoals calcium, magnesium en kalium, is de verzuring ook beperkt."

De Vries wijst erop dat wordt aangenomen dat in het bos jaarlijks 5 kilo stikstof wordt opgeslagen in het hout en eenzelfde hoeveelheid uitspoelt naar het grondwater. De jaarlijkse stikstofneerslag in de bossen zou daarmee uitkomen op 50 kilo per hectare.

Dat is aanzienlijk hoger dan het gemiddelde voor Nederland dat de modellen berekenen. Dat komt volgens de hoogleraar doordat bossen 50 procent meer stikstof vangen dan open landschappen. "Ze zeggen weleens: hoge bomen vangen veel wind. In dit geval betekent dit dat ze ook veel gassen en stofdeeltjes vangen, waardoor de zogenoemde droge depositie (neerslag, red.) op bossen veel hoger is dan op open landschappen", legt de wetenschapper uit.

Naast de aanwezigheid van stikstof is de bodem destijds en nu ook weer onderzocht op onder meer koolstof, fosfor, calcium, kalium en magnesium. Maar met name de toename van stikstof "sprong in het oog", zegt De Vries. Volgens hem is de stikstof voornamelijk afkomstig uit de landbouw, het buitenland en de transportsector.