-
Uitbundig heischraal grasland op het Holtingerveld (Rechten: RTV Drenthe)
Het Holtingerveld in Zuidwest-Drenthe is een bijzonder natuurgebied met twee hunebedden, een stuwwal, de restanten van een vliegveld uit de Tweede Wereldoorlog én negen hectare uniek grasland dat op het punt staat te verdwijnen.
Heischraal grasland is een soortenrijk ecosysteem waar nog maar dertig tot veertig hectare van over is in ons land, op hogere zandgronden, in heuvellandschappen en in de duinen. De vegetatie groeit op voedselarme, droge tot natte, meestal zwak zure en vaak wat lemige zandbodems en heeft te lijden onder verzuring. In het Holtingerveld werkt Natuurmonumenten aan herstel van dit landschap.
Zeldzaam uiterlijk
De vegetatie ziet eruit als een weide en bestaat vooral uit grassen, grasachtige planten en bloemenrijke kruiden. Als een heischraal grasland in goede conditie verkeert, komen er veel soorten in voor waaronder zeldzame planten zoals orchideeën en klokjesgentianen.
Typische planten zijn tandjesgras, borstelgras, een vaste plant die op de Rode Lijst staat, tormentil, een kruid uit de rozenfamilie, echte guldenroede, blauwe knoop en valkruid. De vegetatie blijft laag en er kunnen dwergstruiken in voorkomen zoals struikhei.
Bedreiging van buitenaf
Heischraal grasland komt voor op plekken waar keileem in de bodem zit. Dat zorgt ervoor dat water blijft staan, gaat verzuring tegen - buffering - en levert mineralen op voor de planten die er groeien. "Door menselijke aanvoer van eerst zwavel, in kunstmest, en nu stikstof is de zuurbuffering in de bodem ernstig aangetast. Monitoring van de stikstofbelasting laat zien dat deze nog nauwelijks is verminderd. Veel van de karakteristieke soorten komen alleen nog in kleine en geïsoleerde populaties voor en zijn daardoor minder levensvatbaar", aldus onderzoekers uit Wageningen.
Onderzoek naar herstel
In Noordwest-Europa is heischraal grasland zeldzaam. In de twintigste eeuw is een groot deel van deze natuurgebieden omgezet in landbouwgrond. De overgebleven stukken liggen grotendeels in natuurreservaten.
De graslanden in ons land liggen midden in het verspreidingsgebied en zijn daarom van Europees belang. Onderzoekers van Wageningen Environmental Research hebben een onderzoeksrapport opgesteld waarin zij maatregelen noemen die een herstel binnen vijf tot tien jaar mogelijk kunnen maken.
Kansen voor het Holtingerveld
"Heischraal grasland is een zwaar bedreigd natuurtype", weet ook Hans Dekker, ecoloog bij de provincie Drenthe. "Daar hebben we in heel West-Europa nog enkele tientallen hectares van. En die staan ook nog behoorlijk onder druk. Door verdroging bijvoorbeeld en invloeden van de omgeving. Dus heeft de Rijksoverheid gezegd: laten we werk maken van de uitbreiding van het heischraal grasland en het verbeteren van de kwaliteit. Hier in het Holtingerveld doen we allebei."
(de tekst gaat verder onder de foto)
Herstelwerkzaamheden
Met het rapport uit Wageningen is Natuurmonumenten aan de slag gegaan in het Holtingerveld. "De terreinbeheerders lieten onderzoek uitvoeren naar de bodem van het Holtingerveld, op plekken waar vroeger heischraal grasland voorkwam," legt Ronald Popken uit, boswachter ecologie van Natuurmonumenten in Zuid-Drenthe. Dankzij dit onderzoek kregen ze een indruk waar de vegetatie vroeger groeide. Ook kregen de terreinbeheerders gericht advies voor het herstel. Dat herstel vind plaats door het verwijderen van bos, plaggen en vervolgens inbrengen van soortenrijk maaisel uit andere gebieden.
Landelijke aanpak
Andere maatregelen die de onderzoekers noemen zijn het herstellen van de buffercapaciteit van de bodem, bedreigde plantensoorten elders opkweken en terugplaatsen, het strooien van kalk en het gebruik van steenmeel om de bodemkwaliteit te verbeteren. Die laatste maatregel bevindt zich nog in een experimentele fase. Per terrein moet bekeken worden welke specifieke acties voor herstel kunnen zorgen. Het onderzoeksrapport benadrukt het belang van gecoördineerde en geïntegreerde acties om voor landelijk herstel van de natuurgebieden te zorgen.
Toekomstmuziek
De vooruitzichten op de Havelterberg zijn positief. "Het heischrale grasland staat daar erg onder druk en is sterk verminderd. Maar de natte ondergrond en het mineraalrijke keileem van de berg zorgen voor een goede bodem. Daarmee lijkt de Havelterberg een erg geschikte plek om het herstel van deze bloemrijke graslanden uit te breiden", aldus Popken. "Bezoekers kunnen straks nog meer genieten van het landschap. Ik hoop dat ze het geel van de guldenroede en het blauw van de blauwe knoop zien op de Havelterberg."
Wil je meer weten over dit bijzondere type grasland? Kijk dan komende zaterdag vanaf 17.11 uur naar ROEG! op TV Drenthe, of kijk de uitzending hier terug. Met boswachter Tineke Bouwmeester bezoeken we de Grote Startbaan op het Holtingerveld, een mooi voorbeeld van een heischraal grasland dat in volle glorie hersteld wordt.